Europees Parlement keurt omstreden terugkeerrichtlijn goed

De bedoeling van de zogenaamde terugkeerrichtlijn is het tot stand brengen van een eenvormig migratiebeleid in de verschillende lidstaten. Begin juni bereikten de EU ministers reeds een akkoord en vandaag gaf het Europees Parlement zijn fiat. De inhoud van de richtlijn is echter controversieel en mensenrechtenorganisaties laten van zich horen.

Vrijwillige terugkeer

De terugkeerrichtlijn legt voor uitgeprocedeerden een periode van acht tot dertig dagen vast, waarop ze vrijwillig kunnen terugkeren. Hoewel dit een positief punt is, wordt het door beperkingen in de richtlijn zelf uitgehold. “De periode voor vrijwillige terugkeer is veel te kort, waardoor ze niet georganiseerd kan worden. Bovendien moet de illegale migrant zelf de aanvraag voor een dergelijke periode indienen. De kans is groot dat hij daar niet van op de hoogte zal zijn, aangezien de richtlijn geen informatieverplichting voor de lidstaten bevat. De periode van vrijwillige terugkeer moet ook niet toegepast worden als er een ‘vermoeden van risico op onderduiking’ is, wat erg ruim gedefinieerd wordt. De periode van vrijwillige terugkeer blijft op deze manier dode letter,” legt Pieter Stockmans van Vluchtelingenwerk Vlaanderen in een gesprek met MO* uit. Daarnaast is er nog de beruchte ‘re-entry ban’. Mensen die gedwongen vertrekken, wordt vijf jaar de toegang tot het grondgebied verboden. Aangezien de kansen op vrijwillige terugkeer erg beperkt zijn, zullen veel mensen geconfronteerd worden met dit verbod.

Anderhalf jaar opsluiting

Een EU-lidstaat heeft de mogelijkheid mensen zonder papieren, ook minderjarigen, tot anderhalf jaar op te sluiten. De normale periode werd beperkt tot zes maanden, maar kan verlengd worden als het land van oorsprong niet meewerkt om de correcte papieren te bezorgen. Amnesty International vindt dat onaanvaardbaar. “Het is niet omdat mensen geen papieren hebben, dat ze ook geen rechten hebben,” zegt Irene Khan, secretaris-generaal van Amnesty International, op de website van Amnesty. “Regels over uitwijzing zijn nodig, maar niet ten koste van alles en iedereen. De richtlijn moet mechanismen opnemen, zodat bij de uitwijzing van illegale migranten hun rechten gerespecteerd worden.”  Heel wat mensen lopen bovendien de kans uitgesloten te worden van de minimale garanties die de richtlijn biedt. Lidstaten mogen immers kiezen of ze de richtlijn ook toepassen op mensen die illegaal het grondgebied van de EU betraden en vervolgens geen asielaanvraag indienden.

Naar een transitland

Het Euro-Mediterranean Human Rights Network (EMHRN) stelt een ander aspect van de richtlijn aan de kaak. Volgens de terugkeer-richtlijn kunnen migranten gedeporteerd worden naar transitlanden, die niet hun geboorteland zijn. De belangrijkste transitlanden voor migratie naar de EU situeren zich in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. “Door migranten uit te wijzen naar deze landen in plaats van naar hun eigen land, schuift de EU zijn verantwoordelijkheid af op landen die de middelen niet hebben om het probleem aan te pakken,” aldus Kamel Jendoubi, Voorzitter van het EMHRN, in een persbericht.  “Bovendien stelt de EU migranten op deze manier bloot aan mensenrechtenschendigen. Willekeurige detentie en mishandeling zijn immers wijd verspreid in deze landen en bijna allemaal criminaliseren ze illegaal verblijf en het illegaal oversteken van hun grenzen.” Hoewel de richtlijn verbiedt om een vluchteling terug te sturen naar een land waar hij vervolging riskeert, bevat ze geen concreet mechanisme dat dit controleert.

Het standpunt van België

Minister van Migratie en Asielbeleid Annemie Turtelboom vertolkte reeds in mei het standpunt van de Belgische overheid in de Kamer. Aangezien de richtlijn gestemd wordt met een gekwalificeerde meerderheid, kan België in zijn eentje weinig inbrengen tegen de richtlijn. Desondanks maakte ze bezwaren tegen het inreisverbod en de opsluitingsprocedure. De minister zei eveneens dat de implicatie van de richtlijn voor het Belgische migratierecht niet diepgaand is, aangezien veel punten reeds opgenomen zijn in het nationaal recht of slechts facultatief zijn. In ‘De Ochtend’ op Radio 1 zei de minister dinsdag dat de detentieperiode van achttien maanden slechts een maximum is en dat België de vijf maanden die het reeds als maximum hanteert, zal blijven handhaven.
Minister van Migratie en Asielbeleid Annemie Turtelboom en Pieter Degryse van Vluchtelingenwerk Vlaanderen op 17 juni 2008 in ‘De Ochtend’ op Radio 1