'Geplande grondwetswijziging is bedreiging voor mensenrechten' - analyse

De regering van president Alvaro Uribe hoopt de grondwet zo te wijzigen dat briefwisseling en andere communicatie zonder gerechtelijk bevel kunnen worden gelezen afgeluisterd en dat huiszoekingen geen gerechtelijk bevel meer vereisen. De voorgestelde hervormingen zouden ook de bewegingsvrijheid beperken en het leger judiciële politiebevoegdheden geven.

In een eerste stemronde keurde het Congres de voorgestelde wijzigingen goed. Dat gebeurde in mei, twee dagen nadat de grootste guerrillagroep FARC een gouverneur, een voormalig minister en acht soldaten die ze gijzelde tijdens een bevrijdingsactie van het leger doodde. De definitieve stemming is voorzien voor december.

In april nam de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties samen met de regering-Uribe nog de Verklaring van Colombia aan, die er bij de regering op aandringt geen maatregelen te nemen die de grondwettelijke mechanismen voor de bescherming van de mensenrechten kunnen verzwakken of die de onafhankelijkheid van het rechtsapparaat kunnen ondermijnen. De directeur van de Colombiaanse Commissie voor Juristen wees het Congres daarop.

Maar Uribe klaagde tijdens een bijeenkomst met mensenrechtenorganisaties in juni dat de Verklaring in de weg staat van het vaste voornemen van zijn regering om een einde te maken aan de ‘terroristengroeperingen’ die betrokken zijn bij het veertigjarige gewapende conflict in Colombia. Hij zei ook dat de functionaris van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat de Verklaring onderschreef ‘niet in de naam van de Colombiaanse overheid handelde’.

De bezorgdheid over het uitbreiden van de bevoegdheden van het leger stamt onder meer uit een recent rapport van Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie rapporteerde directe betrokkenheid van het leger bij ernstige mensenrechtenschendingen zoals willekeurige arrestaties, marteling, ‘verdwijningen’ en moorden en zegt dit gedeeltelijk gebeurt in samenwerking met paramilitaire groepen.

Er is geen mogelijkheid om zeker te zijn dat de toepassing van de nieuwe wetten alleen echte terroristen zouden treffen’, waarschuwt Guillermo Asprilla, hoogleraar in de rechten aan de Nationale Universiteit. Volgens tegenstanders betekent de geplande grondwetswijziging een ondermijning van sociale rechten, omdat populaire protestmethodes als wegblokkades of bezetting van openbare gebouwen onder de definitie van terrorisme vallen. De wijziging zou ook journalisten bedreigen, omdat ze voorziet in gevangenisstraffen voor het lekken van bepaalde documenten of het onthullen van informatie over privé-bedrijven of overheidsinstellingen.

De huidige Colombiaanse grondwet stamt uit 1991 en was het resultaat van een vredesakkoord met de voormalige linkse guerrillagroep M-19 en drie anderen rebellenorganisaties. Fundamentele rechten en garanties werden ingebouwd om de macht van de president te beperken. In haar repressieve ijver begrijpt de regering niet dat het conflict op een politieke manier moet worden opgelost, zegt Antonio Navarro Wolff, oppositielid in de senaat en voormalig leider van M-19.

Veel Brazilianen steunen Uribe, omdat ze de indruk hebben dat de veiligheid is toegenomen sinds hij in augustus 2002 aan de macht kwam. Hij heeft de propagandaoorlog gewonnen, geholpen door de tactiek van de rebellengroepen om momenteel militair niet te veel in het oog te lopen, stelt Daniel García-Peña, hoog commissaris voor de vrede onder president Ernesto Samper (1994-1998). Volgens García-Peña is de weerstand tegen de maatregelen van Uribe is bescheiden maar betekenisvol in een klimaat waar dissidente stemmen worden zwartgemaakt.