Hervormers wijten verkiezingsnederlaag ook aan zichzelf - analyse

De hervormingsgezinde politici verloren meer dan 100 zetels in het Iraanse parlement. De conservatieven veroverden ongeveer tweederde van de 295 zetels. Dat er in een zestigtal kiesdistricten een tweede stemronde komt, zal waarschijnlijk niet veel aan de situatie veranderen.

Precieze cijfers over de verkiezingsopkomst blijven controversieel. Pro-conservatieve ambtenaren en media vechten de cijfers aan, maar hervormers houden vol dat over het hele land de helft van de kiezers thuisbleef. In de hoofdstad ging volgens hen zelfs zeven op tien kiezers niet stemmen. Zelfs officiële bronnen geven toe dan meer dan een op tien stembiljetten in de hoofdstad blanco of ongeldig was. Heel wat kiezers voorzagen hun formulier van commentaren tegen het regime.

Hadi Qabel, een hervormingsgezind politiek activist en mullah (geestelijke), ziet twee oorzaken voor het verlies: de onaflatende propaganda op radio en televisie waarmee de conservatieven de mensen naar de stembus lokten, en de buitenlandse dreiging, met name de druk van de Verenigde Staten over nucleaire activiteiten in Iran.

Anderen vinden dat de hervormers zelf ook fouten hebben gemaakt. Waarom heeft diezelfde propaganda tegen de hervormers niet gewerkt bij de presidentsverkiezingen zeven jaar geleden, of bij de vorige parlementsverkiezingen?, vraagt Rouzbeh Hasanzadeh, een dertigjarige psycholoog aan het hoofd van een reclamebedrijf in Teheran. De hervormers hadden geen gemeenschappelijke visie, vindt politiek analist Hussain Mosavi. In de provinciesteden hebben de conservatieven slim ingespeeld op stamverwantschap en familiebanden om mensen naar de stembus te lokken.

Ook veel hervormers zien redenen voor gewetensonderzoek. Ondanks de lage opkomst vinden ze dat ze er niet in zijn geslaagd op te roepen tot een echte nationale boycot van de verkiezingen. Onze hervormers steunden hun vroegere campagnes op populisme, demagogie en mooie woorden zonder inhoud. Hun rivalen hebben hen deze keer met eigen wapens verslaan, zegt Majid Modarresi, een hervormingsgezind journalist. Een van de blunders van het (hervormingsgezinde) Islamitische Mosharekat Front was dat ze de voorbije zeven jaar heeft nagelaten om niet-gouvernementele organisaties te vormen. Ook heeft het Front bij het volk zo’n hoge verwachtingen geschapen dat die niet op korte termijn waren in te lossen, zegt Esa Saharkhiz, een van de gediskwalificeerde kandidaten.

Sommige hervormers vrezen dat het nu te laat is om de fouten te herstellen. Maar Modarresi ziet wel oplossingen. Volgens hem moeten de ‘echte’ hervormers voeling vinden met de basis en bijdragen aan de opbouw van het middenveld in Iran. Hij denkt daarbij concreet aan de oprichting van niet-gouvernementele organisaties, die een tegengewicht moeten vormen tegen organisaties die opgericht zijn als steun voor de overheid. Hij is er daarnaast van overtuigd dat het ook de conservatieven niet van een leien dakje zal gaan. Ze zullen op de rooster worden gelegd, vooral door de jongeren, denkt hij. Propaganda kan stemmen opleveren, maar wat telt is de manier waarop ze omgaan met de oude culturele, economische en politieke problemen. Op termijn zal blijken dat het de conservatieven aan visie ontbreekt om in te gaan op de eisen van de jongeren, waaronder vrijheid van meningsuiting.

De conservatieven kwamen mogelijk al tot een vergelijkbaar besluit. We geloven dat culturele campagnes en de invoering van de islamitische kledingvoorschriften niet onder dwang zullen worden ingevoerd, zei Hamid Reza Terraghi, hoofdredacteur van het weekblad Shoma, de spreekbuis van de Islamitische Coalitiepartij, die nauwe banden geniet met Opperste Leider, ayatollah Ali Khamenei.