Invasie van weekdieren bedreigt ecosysteem

De eerste Afrikaanse en Aziatische weekdieren werden in 1991 gesignaleerd in
de Río de la Plata, het bekken waar de Atlantische Oceaan zich tussen
Montevideo en Buenos Aires wurmt. Mosselen, larven en andere maritieme fauna
maken de grote overtocht in de buik van vrachtschepen, die bij aankomst het
zeewater lozen waarmee ze zichzelf stabiliseren op de wereldzeeën. Veel
mosselen hechten zich ook vast aan de wanden van de schepen. Met het
stijgende scheepvaartverkeer kregen de exotische Aziatische en Afrikaanse
schaal- en weekdieren op die manier voet aan grond.

Uit een studie van de universiteit van Mar del Plate en het Argentijnse
Instituut voor Oceanografie blijkt dat de uitheemse diertjes de
Latijns-Amerikaanse soorten met miljoenen verdringen. In een tijdsspanne van
slechts enkele jaren hebben ze zich uitgebreid ten noorden van de rivieren
die de Río de la Plata voeden, zoals de rivieren de Uruguay en de Paraná, en
gedijen ze nu ook voor de Braziliaanse kust en Paraguay. Ook langs het
zuiden, richting Vuurland, is er nu een gordel van ongewenste mosselen.

Ze zijn onmogelijk uit te roeien, waarschuwt de Argentijnse bioloog Pablo
Penchaszadeh, het hoofd van de studie, die werd besteld door het
Environmental Protection Project of the Río de la Plata and Sea Coast
(FREPLATA), een gezamenlijk Argentijns-Uruguayaans initiatief. Ze hebben
geen natuurlijke vijanden en passen zich makkelijk aan in hun nieuwe milieu.

De grootste schade veroorzaakt de zogenaamde gouden mossel (Limnoperna
fortunei), een zoetwaterschelpdier afkomstig uit China en Zuioost-Azië. De
mossel meet slechts één tot 2,5 centimeter en is daarom niet geschikt voor
menselijke consumptie. Hij is sinds 1991 250 kilometer ver opgerukt. Een
echte plaag, zegt Penchaszadeh.

De gouden mossel hecht zich aan elk hard oppervlak vast en vormt kolonies in
waterleidingen, filters en irrigatiekanalen. In 1996 begon hij aan een
verovering van de rivieren de Paraná en de Paraguay. Tegen 1999 hadden de
beestjes het bekken van de Guaíba in Brazilië ingenomen en sinds 2001 wordt
de soort in de rivier de Uruguay gesignaleerd. De lokale fauna zijn het
eerste slachtoffer. De gouden mossel verdrukt lokale fauna als slakken, met
zware gevolgen voor de voedselketen. Volgens bioloog Gustavo Darrigran zijn
de drie belangrijkste slakkensoorten langs de Río de la Plata nu zeldzaam
geworden.

Het meest opvallend is de schade die de mosselen toebrengen aan de
waterinfrastructuur. Ze hebben zich nu genesteld in alle stuwdammen van de
Mercosur-landen Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay. De Salto Grande,
op de Uruguay, en de Itaipú- en Yaciretá-dammen op de Paraná steken zich in
de kosten om hun installaties mosselvrij te maken. Het belangrijkste
waterzuiveringstation van Uruguay, de OSE in Aguas Corrientes, ondervindt de
grootste moeite om zijn installaties draaiende te houden.

De Corbicula fluminea, een weekdier dat afkomstig is uit Turkije, Japan,
Indonesië, Australië en Afrika, vormt een bedreiging voor de
irrigatiekanalen. De soort leeft begraven onder het zand en blokkeert
waterleidingen en irrigatiekanalen. Bovendien accumuleert het weekdier
toxische stoffen, wat een bedreiging kan vormen voor de mensen en vissen die
ze consumeren.

Een andere indringer is de poliqueto Laeonereis, een wormsoort die bij
duizenden in kolonies leeft en na verloop van tijd een soort rif gaat
vormen. Dat worden scherpe obstakels van meer dan een meter hoog in het
water, iets waar verschillende duikers in de regio al onzacht mee kennis
gemaakt hebben.

FREPLATA stelt nu voor om het water waarmee schepen hun balans regelen, te
lozen voor ze in het vaarwater van de Río de la Plata terecht komen. De
havenautoriteiten brengen momenteel al giftige en mosselwerende verf aan op
de schepen, maar dat raadt de organisatie af.

Door de toenemende scheepvaart over de wereldzeeën is de verspreiding van
soorten die via havens het lokale ecosysteem binnendringen op alle
continenten een probleem. Volgens biologen vormen de verstekelingen één van
de vier belangrijkste gevaren voor het leven in de oceanen, samen met
vervuiling, overbevissing en de vernietiging van maritieme leefomgevingen.
De Internationale Maritieme Organisatie heeft programma’s in het leven
geroepen om ontwikkelingslanden als Argentinië en Uruguay te helpen om de
overdracht van schadelijke organismen een halt toe te roepen.