Lula's buitenlands beleid

In een informele maar gefilmde ontmoeting bij het begin van de G20 top in Londen, begin april vorig jaar, zei Obama over Lula “he is the man”, “de meest invloedrijke man van de wereld”. Een filmpje dat de wereld is rondgegaan. 
Een van de accenten van dat beleid is de aandacht voor de eigen regio. Mee onder impuls van Brazilië richtten de Zuid-Amerikaanse landen Unasur op, de Unie van Zuid-Amerikaanse landen.  Daar kwam in februari dit jaar nog een vervolg aan op de vergadering in Cancún, waarin ook de Centraal-Amerikaanse landen en Mexico besloten samen een organisatie van Latijns-Amerikaanse Staten op te richten, een tegenhanger van de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) maar zonder de VS of Canada. Energie en veiligheid vormen de rode draad van die samenwerking.

Soevereiniteit is een andere kernwaarde van dit buitenlandbeleid. Lula heeft altijd respect weten af te dwingen voor de Braziliaanse soevereiniteit, maar heeft hij ook de soevereiniteit van de anderen gerespecteerd. Toen Evo Morales de petroleum- en gasindustrie in Bolivia nationaliseerde, zag ook het Braziliaanse petroleumbedrijf Petrobras zijn belangen bedreigd. Petrobras vond dat dit geschil “met de troepen” moest opgelost worden. Waarop Lula: ‘Bolivia is een land dat verdient dat zijn soevereiniteit gerespecteerd wordt.’ Op dezelfde manier verdedigde hij de soevereiniteit en de democratie van Honduras, toen de verkozen president Zelaya door een staatsgreep uit zijn functie werd gezet.  Zelaya vond maandenlang een onderkomen in de Braziliaanse ambassade.  Lula toonde openlijk zijn ongenoegen aan president Uribe, toen die “begrip” kwam vragen voor het besluit van Colombia om zeven militaire basissen op Colombiaans grondgebied open te stellen voor de VS. Brazilië beschouwt dit als een bedreiging voor de regio.

Lula is daarbij niet te beroerd om tegen de haren van de VS in te strijken.  Hij deed dat in de onderhandelingen over ALCA, het project van de VS om van de beide Amerika’s een vrijhandelszone te maken.  Die is er uiteindelijk niet  gekomen.  Het meest recente voorbeeld is de Braziliaans-Turkse diplomatie met Iran over  het Iraanse kernprogramma, waarin Lula het recht van Iran op kernenergie verdedigt.  Brazilië kent het dossier want  in het verleden hebben de VS op een gelijkaardige manier geprobeerd om Brazilië te verhinderen kerncentrales te bouwen.

De relatie met Iran kadert ook in Brazilië’s Zuid-Zuid beleid.  Lula heeft een heel bijzondere samenwerking opgezet met een reeks Afrikaanse landen, vooral rond landbouw en agrobusiness, onder meer ook biobrandstoffen. Brazilië ziet zichzelf als de motor voor de volgende Groene Revolutie in Afrika.  Maar ook met China en India zijn er belangrijke samenwerkingsprogramma’s.
Ook in België werd voor Lula de rode loper uitgerold in oktober vorig jaar. Terwijl Brussel voor Brazilië de poort is naar Europa, zo is Brazilië voor de EU het zwaargewicht in de handelszone Mercosur (Argentinië, Brazilië, Uruguay en Paraguay).  Commissievoorzitter Barroso was deze zomer nog in Brazilië om een en ander nog op gang te krijgen tijdens het mandaat van Lula.