Mexico gunt gemeenschapsradio geen plaats in de ether

‘Verover de frequenties, doorkruis de ruimte’, zo klinkt de slogan van Radio Neza, een kleine gemeenschapsradio in Nezahualcóyotl, een arm afgelegen district van de hoofdstad Mexico-stad. Sinds 1998 zond een groep vrijwilligers - jongeren en gemeenschapsleiders - van vrijdag tot zondag een aantal culturele, politieke en sportprogramma’s uit. Zonder adverteerders. Maar sinds december klinkt er alleen ruis op de vertrouwde frequentie. De autoriteiten sloten toen drie gemeenschapsradio’s in de zuidelijke staat Jalisco en dreigden ook het zendmateriaal van Radio Neza in beslag te nemen. Daarop zette Radio Neza zelf haar uitzendingen stop. Niet voor lang; ze hopen binnenkort terug te zijn van op een geheime zendplek en met nieuw en krachtiger zendmateriaal.

Volgens de Nationale Raad voor Radio- en Televisie-industrie maken Radio Neza en de 82 andere gemeenschapsradio’s in Mexico zich schuldig aan piraterij en moedigen ze guerrillagroepen aan. De Raad eist daarom de onmiddellijke sluiting van al deze radio’s.

Gemeenschapsradio’s bestaan in Latijns-Amerika al sinds het einde van de jaren veertig en werden opgericht om verschillende sectoren in de maatschappij te mobiliseren en een bijdrage te leveren aan de gemeenschap. Intussen hebben ze zich verenigd in een wereldwijde organisatie, met meer dan 3000 radiostations in 106 landen. In haar rapport uit 2002 hield de Inter-Amerikaanse speciale rapporteur voor vrijheid van meningsuiting nog een vurig pleidooi voor gemeenschapsradio’s. En zelfs de Mexicaanse overheid zelf heeft in landelijke gebieden waar veel inheemsen wonen plaatselijke gemeenschapsradio’s gevraagd om informatie over haar beleid te verspreiden. In Mexico vertegenwoordigen de gemeenschapsradio’s een kleine niche in de mediawereld. Twee families verdelen er een marktaandeel van 90 procent in de televisiewereld, en niet meer dan dertien zakengroepen controleren een even groot aandeel van de radiofrequenties.

De beschuldiging van steun aan guerrilla ontkent Rocío Román van Radio Neza formeel. Het enige wat we doen is ons recht op vrije meningsuiting ten voordele van de gemeenschap uitoefenen.

Maar een uitzendvergunning heeft Radio Neza inderdaad niet, hoewel de frequentie die ze gebruikten ook niet aan een commercieel station is toegekend. Het probleem is dat als een gemeenschapsradio de overheid om een vergunning vraagt, ze volgens de wet eerst meer dan 80.000 euro garant moet kunnen stellen. Anders dicteert de wet dat de zendapparatuur in beslag moet worden genomen. Die vereiste is discriminerend voor ons; wij hebben dat geld niet, zegt Rocío Román.

In de meer dan dertigjarige bestaansgeschiedenis van de Mexicaanse gemeenschapsradio’s heeft de overheid maar aan één station ooit een vergunning toegekend, hoewel de radio’s hun pogingen om er te bekomen nooit hebben opgegeven. Soms zelfs met catastrofale gevolgen. Toen de arme indianengemeenschap van Santa María Tlahuitoltepec, in de zuidelijke staat Oaxaca, toestemming vroeg om te starten met radio- en televisieprogramma’s over en voor inheemse volkeren, nam de overheid prompt alle apparatuur in beslag. In een brief stelde ze dat ze in de plaats antennes zou installeren zodat de bevolking de twee grote nationale televisiestations zou kunnen ontvangen.

We willen graag een wettelijke oplossing voor de gemeenschapsradio’s zoeken, zo klinkt het op het Mexicaanse ministerie van Binnenlandse Zaken. “Maar het is parlement dat beslist en daar heerst geen consensus,” stelt een woordvoerder. Voorlopig staan de Mexicaanse gemeenschapsradio’s dus nog met de rug tegen de muur.