Moorden op indianenleiders verdubbelen onder Lula

Bij het aantreden van president Luiz Inácio Lula da Silva in januari 2003 ging het anders en beter worden voor de indianen. Lula’s Arbeiderspartij zou de ruwweg 400.000 Braziliaanse indianen uit de ellende tillen met een doordacht en consequent beleid. Twee jaar later blijft van die hoop weinig over. “De regering -heeft eindelijk haar misleidende discours - over de overheid als bondgenoot van de inheemse zaak - opgegeven. Ze toont nu haar echte gezicht: dat van een machtige en dodelijke vijand, zegt de Conselho Indigenista Missionário (CIMI), één van de bekendste en meest gerespecteerde inheemse organisaties in het land.

Sinds het aantreden van de regering zijn al 63 indianenleiders vermoord, aldus het CIMI. Dat is dubbel zoveel als in de twee jaar daarvoor, zegt Saulo Feitosa, de ondervoorzitter van CIMI. Vroeger werkten de moordenaars voor de overheid, nu komen ze uit de privé-sector. De agressie is toegenomen omdat de krachten die ons vijandig gezind zijn (onder meer mijnbouwers, houtbedrijven, boeren en grootgrondbezitters, red.) het idee hebben dat de indianen meer steun krijgen van de regering.

De mensenrechtengroep Amnesty International bracht gisteren (woensdag) een rapport uit over het geweld tegen de indianen. De oorzaak, zo stelt het rapport ‘Vreemdelingen in eigen land’, is dat de inheemse gebieden onder de voet worden gelopen door goudzoekers, houthakkers en boeren op zoek naar land.

Het rapport documenteert de moorden die onder de huidige regering plaatsvonden. Op 13 januari 2003, twee weken na het aantreden van de regering-Lula, werd Marcos Verón een leider van de Guaraní-Kaiowá, doodgeslagen voor de ogen van zijn vrouw en kinderen. De aanleiding was dat hij weigerde te vertrekken van het land van zijn voorouders in de deelstaat Mato Grosso do Sul.

Naast de talrijke geslaagde moordpogingen documenteert het rapport ook mislukte aanslagen. Zoals die op Marcos Xukurú, een leider van de Xukurú in de deelstaat Pernambuco. Hij overleefde het, maar twee van zijn stamgenoten kwamen om. Marcos’ vader Chicao Xukurú werd in 1998 al vermoord.

Ook de indianen gebruiken soms geweld. In april doodde de Cinta Larga-gemeenschap 39 diamantzoekers die mijnen zochten op inheemse grond. Als wraak werd de maand daarop een Cinta Larga neergeschoten.

Eén van de meest dringende crises is het lot van de Guaraní-indianen in de deelstaat Mato Grosso do Sul. Tientallen kinderen stierven daar van ondervoeding en het aantal zelfmoorden is er schrikbarend toegenomen. Tussen januari 2001 en juli 2003 tekende de overheid in de kleine gemeenschap 132 zelfmoorden op.

Amnesty roept de Braziliaanse regering op om eindelijk wat te doen tegen het geweld. Er moet dringend werk gemaakt worden van een landverdeling, in samenspraak met de inheemse beweging. Amnesty vindt dat de Nationale Inheemse Stichting FUNAI, het overheidsorgaan dat moet waken over het welzijn van de Braziliaanse indianen, dringend hervormd moet worden en meer middelen moet krijgen.

Andere concrete aanbevelingen luiden dat geweld tegen indianen streng bestraft moet worden. De daders van moorden gepleegd voor het aantreden van de nieuwe regering, gaan onder Lula vaak vrijuit. De moordenaars van 14 Tikuna-indianen (onder wie zes kinderen) in het dorp Sao Leopoldo in de deelstaat Amazonas in 1998 kwamen er vanaf met lichte gevangenisstraffen die uiteindelijk nog werden ingekort.

FUNAI wijst de kritiek grotendeels van de hand. Het overheidsorgaan benadrukt dat de Braziliaanse indianen 480 reservaten hebben die officieel erkend zijn of waarvan de erkenning hangende is. Die gebieden beslaan 11 procent van het Braziliaanse grondgebied. Lula heeft tot dusver 48 indianenreservaten erkend met een totale oppervlakte van 16,5 miljoen hectare. De grenzen van nog eens 43 reservaten, goed voor 2,8 miljoen hectare extra, wachten op officiële erkenning. Sinds oktober werden twee Guaraní-gebieden officieel erkend. FUNAI wijst er verder op dat het aantal inheemse scholen is toegenomen en dat steeds meer indianen in de politiek stappen. Brazilië heeft welgeteld zes burgemeesters en 100 schepenen. (MM/ADR)