Referendumdiscussie wordt krachtmeting tussen alle staatsinstellingen

De grondwettelijke kamer van het Venezolaanse hooggerechtshof vernietigde woensdag met drie stemmen tegen twee een beslissing van de electorale kamer van hetzelfde orgaan die het licht op groen had gezet voor het omstreden referendum dat voortijdig een einde kan maken aan de ambtstermijn van president Hugo Chávez. Vice-president José Vicente Rangel noemde het nu vernietigde vonnis van de electorale kamer dinsdag subversief, immoreel en maffieus; volgens hem ging het oordeel in de richting van een staatsgreep. Het voorzitterschap van het parlement eiste zelfs meteen de verwijdering van de rechters van de electorale kamer die voor het vonnis hadden gestemd. Dat is het niveau waarop het verhitte debat nu wordt gevoerd.

Alles draait om de handtekeningen die de oppositie eind vorig jaar heeft verzameld onder een petitie om het referendum mogelijk te maken. Daarvoor zijn meer dan 2,4 miljoen handtekeningen nodig. De oppositie diende formulieren in met de namen van meer dan 3 miljoen mensen, maar de Nationale Verkiezingsraad oordeelde dat er van die handtekeningen maar 1,8 miljoen zonder enige twijfel echt zijn. Rond 876.016 handtekeningen is nader onderzoek nodig, omdat ze op formulieren staan waarop hetzelfde handschrift meermaals voorkomt. De manier waarop dat onderzoek gevoerd wordt, geeft waarschijnlijk de doorslag of het referendum er komt of niet.

De Verkiezingsraad, een onafhankelijk orgaan dat toekijkt op alle verkiezingen in het land, wil eind maart alle 876.016 burgers waarvan de handtekeningen onder de petitie twijfelachtig zijn, oproepen om een formele bevestiging te krijgen van hun steun voor het referendum. Daarvoor zouden maar een paar dagen worden uitgetrokken. De Verkiezingsraad telt drie leden die tot het kamp van Chávez gerekend kunnen worden terwijl twee leden eerder bij de oppositie aanleunen. De Verkiezingsraad nam haar beslissing om meer dan 800.000 handtekeningen voorlopig niet mee te tellen, dan ook met drie stemmen voor en twee tegen.

Binnen het hooggerechtshof houden voor- en tegenstanders van de president elkaar min of meer in evenwicht, maar in elke kamer slaat weegschaal naar de ene of de andere kant door. Dat verklaart waarschijnlijk waarom de electorale kamer inging op een verzoek van de oppositie om de Verkiezingsraad op te leggen de 800.000 twijfelachtige handtekeningen mee te tellen - tenzij de ondertekenaars expliciet laten weten dat dit niet mag gebeuren - en de grondwettelijke kamer dat vonnis prompt vernietigde - ook hier met drie stemmen tegen twee.

Door de discussie over het referendum staan de staatsmachten in Venezuela nu met getrokken messen tegenover elkaar, terwijl sommige organen verteerd worden door interne discussies. Francisco Carrasquero, de voorzitter van de Verkiezingsraad, vindt dat het hooggerechtshof gewoon de bevoegdheid van zijn instelling moet erkennen om de normen vast te leggen waaraan het referendum moet beantwoorden, en verder helemaal geen uitspraken over de zaak moet doen. Het hooggerechtshof en de regering denken daar anders over.

Ook de uitvoerende macht is verdeeld. In de centrale regering wijzen alle neuzen in dezelfde richting, maar in veel deelstaten en de grote steden zijn gouverneurs en burgemeesters aan de macht die zich ontpopt hebben als fervente tegenstanders van Chávez. Ze hebben een belangrijke regionale of lokale beslissingsbevoegdheid en voeren het bevel over plaatselijke ordediensten.

In het parlement kan Chávez rekenen op de steun van 84 van de 165 volksvertegenwoordigers, maar de 81 parlementsleden van de oppositie blokkeren elk belangrijk initiatief waarvoor een tweederdemeerderheid nodig is. Daardoor kreeg Venezuela sinds de goedkeuring van de nieuwe grondwet in 1999 bijvoorbeeld nog geen wet die het houden van referenda regelt.

Het voorzitterschap van parlement, in handen van de meerderheid, dringt er bij de Poder Ciudadano - de instellingen die het toezicht houden op de staatsorganen en ervoor moeten zorgen dat de rechten van de burgers gevrijwaard blijven - de drie magistraten in de electorale kamer van het hooggerechtshof te wraken die naar zijn smaak te zeer zijn ingegaan op de wensen van de oppositie. De topfuncties van de Poder Ciudadano zijn bezet met mannetjes van Chávez, en die hebben intussen al een begin gemaakt met de gevraagde zaak tegen de drie rechters.