Rusland en VS diepen retoriek uit Koude Oorlog weer op (analyse)

De militaire grootmachten zetten al een hele tijd hun stekels op tegen elkaar in de VN-Veiligheidsraad. In augustus gebruikten Rusland en China hun veto tegen een resolutie die sancties wilde opleggen aan het Zimbabwaanse regime. Vorig jaar gingen dezelfde twee landen dwarsliggen toen de Verenigde Staten het machtigste VN-orgaan stelling wilde doen nemen tegen de mensenrechtenschendingen van de machthebbers in Birma. Ook de discussies over Kosovo, Iran en Soedan deden de internationale diplomatie blokkeren.
Maar sinds de Russische interventie in Georgië zit het weer echt bovenarms op in de VN. Onlangs wilde de Amerikaanse VN-ambassadeur Zalmay Khalilzad van zijn Russische ambtsgenoot Vitaly Churkin weten of de Russen van plan waren de territoriale integriteit van Georgië in de toekomst te respecteren. Churkin repliceerde dat hij het antwoord al had gegeven. “Misschien heeft Khalizad niet geluisterd”, voegde hij er sarcastisch aan toe, “of misschien had hij zijn oortje niet in.”
Toen de Amerikaanse adjunct-ambassadeur Alejandro Wolff Rusland verweet het international recht en het handvest van de VN met voeten te hebben getreden bij de inval in Georgië, haalde Churkin met nog meer sarcasme uit. “Hebben jullie massavernietigingswapens gevonden in Irak? En zoeken jullie er nog altijd naar?” Ook de Amerikaanse invasie in Irak had niet de zegen van de VN.

Militair overwicht

In de Veiligheidsraad wordt zelden zo hard op de man gespeeld. Maar betekent het dat de Koude Oorlog terug is? Ook toen lieten Russische en Amerikaanse diplomaten zich gaan. “De Verenigde Naties stevenen niet af op een nieuwe Koude Oorlog”, oordeelt Phyllis Bennis van het Institute for Policy Studies, een denktank in Washington.
De VS hebben een deel van hun internationale economische en politieke macht moeten inleveren, maar hun militair overwicht is groter dan ooit. “De VS doen wat ze willen in Irak en Afghanistan, dreigen met nieuwe interventies in Iran, Georgië, Pakistan en misschien nog op andere plaatsen, en zetten ook almaar meer basissen op.” Andere regeringen blijven er volgens haar dan ook van uitgaan dat ze het niet kunnen opnemen tegen de VS. “In de VN betekent dit dat de Washington de touwtjes in handen blijft houden.”
Ook een Aziatische VN-diplomaat die niet wil worden genoemd, vindt niet dat er over een nieuwe Koude Oorlog kan worden gesproken. Hij geeft wel toe dat de Veiligheidsraad niet meer goed draait. “De laatste keer dat er nog spijkers met koppen werden geslagen, was tijdens de eerste Golfoorlog, toen de regering van George Bush senior een internationale coalitie op de been bracht om de Iraakse inval in Koeweit ongedaan te maken.” Dat was net na het einde van de Koude Oorlog; de Amerikanen waren zegezeker en hadden het gevoel dat ze het zich konden veroorloven rekening te houden met de mening van andere landen. De ideologie verdween wat op de achtergrond. 

Altijd gelijk

De jaren daarna en vooral sinds 2000 is daar weer verandering in gekomen, vindt de Aziatische diplomaat. “De Amerikanen zijn extreem ideologisch en unilateraal geworden. Zij hebben altijd gelijk; andere landen kunnen mee optrekken of ze worden meteen als tegenstanders gezien. Voor nuances is er geen plaats meer. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk tijdens de tweede Golfoorlog. De Amerikaanse vooringenomenheid verblindde hen helemaal; ze waren er vast van overtuigd dat ze als bevrijders zouden worden onthaald in Bagdad.”
Andere experts hopen om die reden precies dat de Verenigde Staten wat meer weerwerk krijgen in de Veiligheidsraad. “De VN en in het bijzonder de Veiligheidsraad worden sinds 1990 gedomineerd door de VS”, oordeelt Mouin Rabbani, een medewerker van het Middle East Report, een gezaghebbende publicatie in Washington. De Amerikaanse regering misbruikt volgens Rabbani haar overwicht om het internationaal recht te verzwakken en de consensus te ondermijnen die onder het leeuwendeel van de VN-lidstaten bestaat over veel internationale aangelegenheden. “In dat opzicht moeten we een nieuwe Koude Oorlog in de VN enthousiast verwelkomen”, zegt Rabbani. “Er zal ten minste wat verschil komen tussen de standpunten van de VN-Veiligheidsraad en de Nationale Veiligheidsraad van de VN.”
Of de VN beter worden van de confrontatie, valt nog af te wachten. Rusland en China zetten hun vetorecht in om hun eigen belangen te verdedigen. Ze tonen even weinig animo als de VS en hun westerse bondgenoten voor een hervorming van het VN-systeem om meer landen inspraak te bieden en tot efficiëntere procedures te komen.