“Verbied wapengebruik, niet alleen wapentrafiek”

Vorig jaar doodden lichte wapens wereldwijd meer dan een half miljoen mensen - het merendeel burgers. De Verenigde Naties schatten dat de wereldbevolking meer dan 600 miljoen pistolen, granaatwerpers, halfautomatische geweren en ander schiettuig bezit.

Het klassieke antwoord is dat er een internationaal verdrag moet komen tegen illegale wapentransfers. Maar dat zal niet werken tenzij je ingrijpt op de redenen van mensen om wapens te kopen. Die kant van het verhaal moet ernstiger worden genomen dan tot nu toe het geval was. Dat zegt een 68-pagina’s tellende studie van het Universitair Instituut voor Internationale Studies in Genève, een academische instelling die samenwerkt met de universiteit van Genève en het New Yorkse VN-Bureau van de Quakers, een religieuze groep die nauw samenwerkt met de Verenigde Naties.

Het rapport richt zich met name tot die Verenigde Naties. Die steken nog tot 20 januari de koppen bij elkaar in een voorbereidende vergadering voor wat naar ze hopen een historische zomerconferentie over het onderwerp zal worden. 43 van de 191 VN-lidstaten en diverse regionale blokken hebben al verklaard dat ze een internationaal wapenhandelverdrag steunen.

We hebben effectievere controles nodig op de aanvoer van wapens, maar we moeten ons ook serieuzer concentreren op de vraag, vindt ook Natalie J. Goldring, gastprofessor bij het programma voor Veiligheidsstudies aan de universiteit van Georgetown. Dat kan volgens haar via een breed scala aan maatregelen: verzekeren dat mensen thuis veilig zijn en aan hun basisbehoeften is voldaan, conflicten proberen op te lossen voor ze gewelddadig worden en het mensen moeilijker maken aan wapens te komen.

De pas uitgebrachte studie geeft het voorbeeld van Zuid-Afrika en de Salomonseilanden. Die riepen dorpen, scholen, cafés en andere openbare ruimten uit tot wapenvrije zones, en slaagden ze zo in de vraag naar wapens in te perken.

Omgekeerd stemden in oktober vorig jaar 64 procent van de Brazilianen nee in een referendum over het verbod van de verkoop van wapens aan burgers. De studie linkt de behoefte aan wapens aan de uiterst ongelijke verdeling van rijkdom in Brazilië, waarbij straatarme en poepchique wijken dan nog eens vaak vlak naast elkaar liggen. Voeg daarbij dat alle Brazilianen - rijk of arm - het erover eens zijn dat de ordediensten hun werk niet doen. Het gevolg is dat burgers zichzelf bewapenen.

Het onderwerp kwam al op tafel van de voorbereidende VN-vergadering. Cristina Pellandini van het Internationale Rode Kruis zei er vorige week dat de zomerconferentie zich onder meer moet buigen over een internationaal kader tegen illegale wapenhandel en moet vastleggen wat de wettelijke verantwoordelijkheid van staten is. Maar ze vindt ook dat de conferentie moet erkennen dat er extra inspanningen nodig zijn om de vraag naar lichte wapens tegen te gaan.

Anders zullen pogingen om de aanvoer beter te controleren maar gedeeltelijk lukken en de wapenleveringen eerder verschuiven naar de zwakte schakel in de controleketen, zegt Pellandini. (ADR/PD)