VS naderen bouw raketbasis op kousenvoeten

De Verenigde Staten proberen al lang hun “missile defence system” (MDS) in Europa te installeren. Met een radarbasis in Tsjechië en een raketbasis in Polen willen ze naar eigen zeggen Europa beschermen tegen schurkenstaten in het Midden-Oosten.
De Amerikaanse president George Bush en zijn Russische collega Vladimir Poetin bespraken het delicate onderwerp tijdens hun laatste ontmoeting als staatshoofden begin april. Bush beloofde daarbij Rusland te betrekken bij de uitbouw van het raketschild “als een gelijke partner van de VS”, maar dergelijke pogingen om samen te werken zijn in het verleden altijd op een mislukking uitgelopen.
De ontmoeting volgde kort op de Navotop in Boekarest, waar de lidstaten van de alliantie zonder veel enthousiasme hun steun toezegden voor het plannen van de VS. Volgens Nick Witney, de voormalige baas van het European Defence Agency en lid van de Europese Raad voor Buitenlandse Relaties, druist het MDS zoals het nu gepland is wel in tegen de Navoprincipes van collectieve en ondeelbare bescherming. In de huidige plannen zou het MDS immers enkel het noordwesten van Europa beschermen. De alliantie zou het systeem moeten uitbreiden om ook het zuidoosten van Europa te beschermen, zegt Witney.
“Het zou geen hoge kosten met zich meebrengen voor de Navo”, zegt hij. “En vermits de VS het grootste deel van de investeringen zouden dragen, is het makkelijker voor veel Europese landen om het project te steunen”.

Rusland ligt dwars

Hij veronderstelt dat Washington de Europese landen gerustgesteld heeft door ze te verzekeren dat er een akkoord met Rusland komt. “Het is mogelijk dat er garanties gekomen zijn nu Rusland zich minder hard lijkt op te stellen tegen het raketschild”, zegt Witney. “De VS hebben een reeks toegevingen gedaan en hebben het MDS mogelijk gekoppeld aan andere vraagstukken, zoals de toetreding van Rusland tot de Wereldhandelsorganisatie.”
De VS zouden Rusland kunnen verleiden met de belofte om de radarbasis en de raketinstallaties op non-actief te zetten tot de hypothetische dreiging uit het Midden-Oosten werkelijkheid wordt. Maar Rusland is vooral bezorgd dat de basissen op termijn uitgebreid kunnen worden en mogelijk nucleaire capaciteit krijgen.
Moskou ziet het schild dan ook als een bedreiging en vraagt de VS om klaarheid te scheppen over hun plannen en duidelijk te maken of er elders nog basissen komen. Bovendien zal Rusland volgens deskundigen enkel toestemming geven voor de bouw in ruil voor een lange lijst met toegevingen van Washington. Komen die er niet, dan zou de bouw van een basis kunnen leiden tot “maatregelen van militaire, technische aard”, liet de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov weten. Militaire bronnen in Moskou hebben al verschillende keren laten weten dat Rusland de basissen zou beschouwen als militaire doelwitten waartegen kernwapens ingezet kunnen worden indien nodig.

Inspecties

Eén piste bestaat erin om Rusland de mogelijkheid te geven om de militaire installaties te inspecteren. Maar dat stuit op scherpe kritiek van Polen en Tsjechië, die geen permanente Russische troepen op hun grondgebied tolereren. Door de Russische bezetting tot 1989 is zo’n aanwezigheid voor de Tsjechen en Polen onaanvaardbaar.
Maar Rusland wil die permanente aanwezigheid er koste wat het kost doorduwen, misschien precies omdat het weet dat Polen en Tsjechië het nooit zullen aanvaarden. De Tsjechische en Poolse eis om wederkerige inspecties te mogen doen op Russisch grondgebied werd door de Russen hoogstens amusant gevonden.
“Wij plannen geen raketschild rond de VS, rond Polen of rond Tsjechië”, zei Lavrov. “We waren best tevreden met de staat van wederkerigheid die in het raketschildverdrag stond. Maar de Amerikanen hebben zich uit dat verdrag teruggetrokken, dus is er nu geen sprake meer van wederkerigheid”.
Tsjechië en Polen zijn er niet blij mee dat de Verenigde Staten over hun hoofden heen met Rusland onderhandelt, en volgens recente rapporten zouden de onderhandelingen met het veeleisende Polen voorlopig zelfs stopgezet zijn.
Volgens de Poolse media zouden de VS Tsjechië benaderd hebben om te kijken of het land zowel de radarbasis als de raketbasis wil huisvesten. Maar de Tsjechische regering, die volgende maand een akkoord wil tekenen over de bouw van de radarbasis, moet wel eerst een manier vinden om de tegenstand in de eigen meerderheid te sussen.