Weg naar de Veiligheidsraad loopt door Haïti - analyse

De Braziliaanse regering heeft beloofd 1.300 militairen te sturen als onderdeel van de tweede fase van de VN-operatie in Haïti. Maar de leidende rol die Brazilië in Latijns-Amerika speelt, kan beschadigd worden door dat besluit. De afgezette Haïtiaanse president Jean-Bertrand Aristide zegt dat het optreden van de VS in strijd is met het internationale recht. De landen van de Caribische gemeenschap vragen om een onderzoek naar de vraag of Aristide aftrad onder dwang.

Op 29 februari ontvluchtte Aristide Haïti, na weken van onrust en nadat dat rebellen de hoofdstad Port-au-Prince hadden omsingeld. De president zegt dat hij vertrokken is onder druk van Amerikaanse diplomaten en militairen. Enkele uren na het vertrek van Aristide, gaf de VN-Veiligheidsraad een multinationale troepenmacht toestemming om de orde te herstellen in het land. De VN baseerde deze beslissing op een veronderstelde ontslagbrief van Aristide. De president ontkent echter dat hij deze brief ondertekend heeft.

De Gemeenschap van Caribische Staten (CARICOM) heeft bij de Veiligheidsraad aangedrongen op een onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen in Haïti. Brazilië, dat momenteel geregeerd wordt door de linkse Arbeiderspartij, kan een belangrijke rol spelen in Haïti, als de geruchten over een mogelijke leidende rol voor het land in de stabilisatiemacht waar blijken.

Een permanente zetel in de Veiligheidsraad brengt echter nog wel grotere risico’s mee dan de risico’s die Brazilië loopt in Haïti, meent Geraldo Cavagnari, onderzoeker aan de Universiteit van Campinas. Dan komen er ook vredesoperaties in beeld van het type Irak en Afghanistan, waar interventie tussen vechtende partijen nodig is, zegt Cavagnari. De gepensioneerde legerkolonel denkt niet dat een leidende rol van Brazilië in Haïti door de Caribische landen, met uitzondering van Cuba, negatief zal worden opgevat. De CARICOM-landen zijn meestal geneigd om de Verenigde Staten te volgen, aldus Cavagnari.

Mocht blijken dat het vertrek van Aristide in strijd is met het Democratisch Handvest van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), dan kan het aanzien van Brazilië geschaad worden, zegt Clovis Brigagao, directeur van Studiecentrum voor de Amerika’s in Rio de Janeiro. Maar kritiek is niet te vermijden voor een land dat een actieve rol wil spelen in de regionale en internationale politiek, zegt hij. Daar zullen de Brazilianen dus aan moeten wennen, aldus Brigagao.

Mocht Brazilië de leiding krijgen over de VN-macht in Haïti tijdens de opbouw van nieuwe nationale instituten, dan kan die taak uitmonden in een complexere taak, zegt Brigagao, als het gezegde ‘het is gemakkelijker een oorlog te winnen, dan vrede te stichten’ waar blijkt.

Professor Argemiro Procopio van de Universiteit van Brazilië in Rio de Janeiro, is kritisch over het Braziliaanse besluit. We hebben al eerder een soortgelijke situatie gehad, in 1965, toen de Verenigde Staten een interventie in de Dominicaanse Republiek leidden. Dat had tot gevold dat een democratische regering juist gedwarsboomd werd. In 1965 waren Braziliaanse militairen ook betrokken bij de interventie, al is de situatie niet helemaal vergelijkbaar om het land toen een militaire dictatuur was, zegt Procopio.

Braziliaanse militairen in Haïti zouden gemakkelijk irritaties kunnen oproepen bij de Brazilianen, waarschuwt hij. Brazilië is een onveilig land. De criminaliteitscijfers blijven stijgen, er is wijdverbreide armoede. Als de bevolking ziet dat het zo broodnodige geld wel wordt uitgegeven aan buitenlandse doelen, dan kan dat kwaad bloed zetten.

Ook de Chilenen zijn niet blij met het besluit van de Chileense president Ricardo Lagos om meer dan driehonderd militairen naar Haïti te sturen. Lagos had de toezegging al gedaan voordat het parlement ermee instemde. Hoewel die instemming uiteindelijk wel kwam, kreeg zijn besluit hevige kritiek te verduren. De militaire operatie in Haïti, waar Chili aan deelneemt samen met de Verenigde Staten, Frankrijk en Canada, is volgens vele Chileense commentatoren in strijd met het Democratisch Handvest van de OAS. Dat belooft wederzijdse bijstand wanneer een democratisch verkozen leider onrechtmatig wordt afgezet.