'Ze dwongen ons terug te keren naar Kirgizië'

‘Eerst vroegen ze [Oezbeekse ambtenaren] of ik naar huis wilde en ik antwoordde van niet. Maar enkele dagen later hebben ze mij met aandrang geadviseerd om terug te gaan voor het referendum, anders zou ik mijn hele leven een vluchteling blijven,’ zegt Rano Turdebayeva aan The New York Times.
Een andere Oezbeekse vluchteling, Dillbarhon Karimova, vertelde aan Eurasia.org dat ze 24 uur de tijd had om weg te gaan, of -zo waarschuwden de Oezbeekse autoriteiten haar- ze zou met geweld het kamp worden uitgezet. ‘Ze zeiden dat de overheid ons terugriep om te kunnen deelnemen aan het referendum, maar ik denk dat de Oezbeken het moe waren om voor ons te zorgen.’
Sommige etnische Oezbeken keerden wel vrijwillig terug omdat hun man in Kirgizië was achtergebleven of omdat Kirgiezen hun intrek hadden genomen in hun woningen. Volgens het Kirgizische nationale persagentschap 24.kg zijn 78.675 van de ongeveer 80.000 vluchtelingen opnieuw in Kirgizië.
Op tijd thuis voor het referendum
Farid Niyazov, woordvoerder van de Kirgizische overheid, ontkent dat de Oezbeken gedwongen werden om terug te keren. Aan de The New York Times vertelt Niyazov dat de ambtenaren de vluchtelingenkampen bezocht hebben, maar dat ze enkel hebben uitgelegd dat de procedure om burger te worden vlotter zal verlopen voor het referendum. ‘Daarna zal het veel trager gaan want dan zijn we bezig met de politieke administratie.’ 
Toch blijft het opmerkelijk dat vier dagen voor het referendum 25.000 vluchtelingen terugkeerden. Volgens de New York Times was de Kirgizische interim-regering wanhopig op zoek naar een overweldigende meerderheid zodat hun legitimiteit herbevestigd zou worden. Dus moesten de vluchtelingen terugkeren. Uiteindelijk daagde 69 procent van de kiezers op en werd de nieuwe grondwet met 90 procent goedgekeurd.
‘De vluchtelingen moeten in Oezbekistan kunnen blijven’
Eric P. Schwartz, assistent van het Amerikaanse bureau van bevolking, vluchtelingen en migratie bij Buitenlandse Zaken, vindt dat de vluchtelingen vrijwillig naar Kirgizië moeten terugkeren. Aan het Kirgizische nieuwsagentschap 24.kg geeft hij toe dat er bezorgdheid is over de omstandigheden waarin de vluchtelingen zijn teruggekeerd. ‘ De vluchtelingen moeten volgens hem ook de kans hebben om in Oezbekistan te blijven.
Die zien de vluchtelingen maar al te graag vertrekken. Analisten vertrouwden The New York Times toe dat de Oezbeekse autoriteiten de vluchtelingen zo snel mogelijk weg willen, omdat zij ‘meer politiek actief’ dan de autochtonen. Oezbekistan wordt geleid door de autoritaire president Islam Karimov. Hij kwam in 1989 aan de macht als de leider van de Communistische Partij. In 2007 won hij opnieuw de verkiezingen, maar buitenlandse waarnemers van de Europese Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking (OVSE) zien belangrijke onregelmatigheden in zijn beleid.
Op de ruïnes van afgebrande huizen
Ver weg van de VN-kampen moeten de Oezbeekse vluchtelingen opnieuw in erbarmelijke omstandigheden leven. De meesten wonen op de ruïnes van hun huizen. Volgens eurasia.org zouden 1800 woningen volledig vernield zijn. De VN verplaatsen de noodhulp in allerijl terug naar Kirgizië. Ze sturen 800 tenten en 6000 dekens naar Osh, de zuidelijke hoofdstad van Kirgizië.
De interim-president Roza Otunbayeva beloofde vorige week dat de regering zal meehelpen bij de wederopbouw van de regio. De burgermeester van Osh heeft al laten weten dat hij appartementsgebouwen wil laten optrekken, waar zowel Kirgizen als Oezbeken in kunnen wonen. Maar de Oezbeken zelf zien dit alvast niet zitten. ‘Ik zal mijn huis nooit verlaten, zelfs al is het vernield,’zegt een etnische Oezbeek aan Eurasia.org.