‘De oproep om 3% van ons inkomen aan defensie te geven is niet overtuigend’

Er zijn genoeg redenen om sceptisch te blijven over oproepen om 3% van ons inkomen aan defensie te besteden. Wat we bijvoorbeeld aan wapens uitgeven, kunnen we niet in andere dingen investeren. Bovendien moeten we waakzaam blijven. Want als we onze open geest verliezen, dreigen we meegesleurd te worden in een breder vijanddenken.

Het gaat snel dezer dagen. De meeste Europese NAVO-lidstaten zullen dit jaar nog maar, voor het eerst sinds lang, 2% van hun inkomen aan defensie besteden of er wordt al gevraagd om 3%. Dat zal betekenen dat we zullen moeten snijden in onze sociale uitgaven, wordt er soms fluks aan toegevoegd. Anderen roepen om de afschaffing van de ontwikkelingssamenwerking.

Als de omstandigheden veranderen, moet je daarop inspelen. Dat is alleen maar slim. We wéten nu dat Rusland – zeker in termen van internationale koopkracht — een economische middenmoter is, zo groot als Spanje. Maar ook dat die middenmoter met enig succes de confrontatie kan verleggen naar het militaire domein, waarin Rusland wel nog een grootmacht is. Vooral dankzij meer dan 4000 kernkoppen uit het Sovjetverleden en door een groter deel van zijn inkomen aan defensie te besteden.

Dat lukt Rusland alleen maar omdat westerse economische sancties niet of onvoldoende werken in de multipolaire wereld waarin het zijn grondstoffen kan verkopen aan andere economische reuzen als China en India. Dat we dit conflict niet onder controle kregen, is dan ook een illustratie van de machtsherverdeling in de wereld.

Ook nu wil men ons doen geloven dat Rusland in staat zou zijn om een bondgenootschap van Europese landen met succes aan te vallen.

De dreiging dat Donald Trump in 2025 opnieuw president van de Verenigde Staten wordt en dan de NAVO-belofte van wederzijdse bescherming laat vallen, roept de vraag op: kan Europa zichzelf verdedigen tegen een agressief Rusland? Die vraag ligt aan de basis van de roep om 3% van ons inkomen te besteden aan defensie.

We weten niet exact hoeveel Rusland besteedt aan defensie. De rekensom is niet evident in een oorlogseconomie. Het Zweedse vredesinstituut SIPRI noemt 10% van het Russische bnp als een bovengrens. Dat komt neer op 165 miljard euro. Heel wat minder dan de bestedingen van de Europese NAVO-lidstaten, die zo’n 350 miljard euro belopen.

We weten intussen dat die 350 miljard bijzonder inefficiënt wordt besteed. De uitgaven worden versplinterd over talloze nationale “bonsailegers”. Ook wordt er in vergelijking met Rusland minder besteed aan wapentuig en meer aan lonen. Die lonen zijn bovendien vaak heel wat hoger dan in Rusland. Dat is waarom we met dit machtige bedrag relatief onmachtig zouden zijn.  

Doordachte en stevig onderbouwde manier

Ik kan me iets voorstellen bij die argumenten. Toch blijf ik sceptisch. Ik herinner me hoe het leger van Saddam Hoessein in 1990, na de Iraakse inval in Koeweit, vergeleken werd met de Duitse Wehrmacht van Hitler. Topleger, vierde macht van de wereld, klonk het toen. De wereld zou zwaar lijden om Koeweit weer te bevrijden. Dat viel uiteindelijk nogal mee. In 24 uur was de klus geklaard.

Ook nu wil men ons doen geloven dat Rusland, een land met 140 miljoen inwoners, dat er na twee jaar nog altijd niet in slaagt om veel vooruitgang te boeken tegen één enkel relatief arm land met 44 miljoen inwoners, met amper een luchtmacht en dat overal om wapens moet bedelen, wél in staat zou zijn een bondgenootschap van Europese landen met meer dan 500 miljoen inwoners, met kernwapens en moderne gevechtsvliegtuigen … met succes aan te vallen.

Is de prioriteit niet om ZO SNEL MOGELIJK efficiënter te werken voordat er nog meer geld op tafel komt?

Het is ook heel onzeker of China en India, die Rusland nu financiële ademruimte geven, dat zullen blijven doen mocht Poetin echt Europa in brand willen steken. De Indiase premier Modi liet al verstaan dat dit geen tijdperk van oorlog is. De Chinese leider Xi wil geen kernwapens zien gebruiken. Dat wordt uit beeld gelaten als een Deense premier met internationale ambities ervoor pleit om sofort door te stomen naar 3%.

Dat betekent niet dat Europa geen strategische autonomie moet nastreven, maar wel het liefst op een doordachte en stevig onderbouwde manier.

Als onze industrie nu tijdelijk geen gelijke tred kan houden met de Russische oorlogseconomie, kunnen we nauwkeurig onderzoeken wat er nodig is. Je kan ook elders bommen en granaten kopen, zoals nu gebeurt. Of de Europese wapenindustrie stimuleren met een vol “Oekraïens” orderboekje.

Daarnaast vind ik de besluitvorming vreemd: ja, die 2% volstaat niet omdat we ons geld inefficiënt uitgeven, verspreid over talloze legertjes, en daarom vragen we nu om meer geld. Maar moet het niet de prioriteit zijn om ZO SNEL MOGELIJK efficiënter te werken vooral er nog meer geld op tafel komt?

Er worden wel wat stappen in de richting gezet, maar die stappen gaan traag en zijn bescheiden. Als Europese burgers mogen we eisen dat belastinggeld efficiënt wordt ingezet. Is dat het niet het minimum alvorens we massale bedragen investeren in bommen en granaten?

Wat we dreigen te verliezen

Tot slot zijn er de enorme opportuniteitskosten van de bewapeningswedloop die zich nu dreigt te ontwikkelen. Wat we aan wapens besteden, kunnen we niet aan andere dingen besteden. Als we besparen op de sociale uitgaven, gaat er dan minder geld naar gezondheidszorg, de pensioenen, of onderwijs? Dat zijn keuzes die we als land in alle transparantie moeten kunnen maken.

We moeten volop blijven praten met China en beter proberen te begrijpen wat dat land drijft.

Een andere kost is dat we onze open geest dreigen te verliezen en meegesleurd worden in een breder vijanddenken. We kunnen ons niet permitteren om, zoals in de jaren 1930 en 1940, eerst weer tien jaar met elkaar te vechten. Er zijn globale uitdagingen die we nu dringend samen moeten aanpakken. De opwarming van onze atmosfeer iser de meest dringende van, maar er zijn er nog andere. De planeet is zo klein geworden voor de 8 miljard mensen die haar bevolken dat we veel gezamenlijke belangen hebben.

We moeten wakker blijven. Niet naïef zijn over een Poetin die graag dreigt met een kernoorlog. Maar ook openstaan voor andere noden en kansen, voor samenwerking en partnership met zo veel mogelijk landen. We moeten volop blijven praten met China en beter proberen te begrijpen wat dat land drijft.

Of neem ten slotte ons buurcontinent Afrika: het armste maar ook met de snelst groeiende bevolking. Afrika heeft 39% van het potentieel van wind-en zonnekracht, maar trekt slechts 2% van de investeringen aan.

Terwijl het continent juist nood heeft aan goedkope en stabiele energie om te industrialiseren en zijn immens jonge bevolking werk te geven. Daarvan een groot gezamenlijk project maken, is drie vliegen in een klap: de strijd tegen de klimaatverandering, meer welvaart in Afrika en zo op termijn grip krijgen op migratie.

Want als de EU het niet doet, is veel kans dat China het doet. Dat soort diepgaande internationale samenwerking tussen de EU en Afrika – niet zomaar wat in de tijd beperkte projecten – kan ook de groeiende Afrikaanse steun voor Rusland ondermijnen. Maar dat vergt dus een open en gelaagde visie, niet het onversneden vijanddenken waarvoor sommigen nu pleiten.