Baart het Europees Parlement een mooie LuxLeaksmuis?

Toen LuxLeaks duidelijk maakte hoe weinig belastingen sommige bedrijven betalen dankzij de “rulings” (regelingen) die ze bedongen bij de Luxemburgse fiscus – lees bij de regeringen van Jean-Claude Juncker, de huidige voorzitter van de Europese Commissie - was het kot te klein: politici uit de hele Europese Unie struikelden haast over elkaar om luidkeels hun verontwaardiging te uiten en op te roepen tot actie.

Het Europees Parlement van zijn kant stelde de zogenaamde TAXE-commissie in, een speciaal comité over taksrulings en aanverwanten. Na een omstreden start waarbij de Groene Fractie in het Europees Parlement aandrong op een onderzoekscommissie, daarvoor ook de vereiste meerderheid haalde in de plenaire vergadering, maar dan stootte op een njet van de vergadering van de fractievoorzitters en parlementsvoorzitter Martin Schulz, ging de TAXE-commissie van start.

Ze onderzocht de situatie inzake rulings in België, Luxemburg, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Gibraltar, Ierland en Nederland, en nodigde heel wat multinationale ondernemingen en klokkenluiders uit. Een deel van multinationals weigerde te komen, maar kwam een paar weken geleden te elfder ure toch opdagen. Onder meer omdat in het eindrapport staat dat de bedrijven die niet naar de TAXE-commissie waren gekomen, de toegang tot het Parlement zouden worden ontzegd.

Plots konden Google, Facebook, Amazon en andere HSBC’s en Barclays wel een gaatje in hun agenda vinden. Op die hoorzitting verklaarde de vertegenwoordigster van Facebook dat ze de inkomsten van de intellectuele eigendomsrechten op de Kaaimaneilanden boven water laten komen omdat dit een “neutraal grondgebied” is.

We beginnen het interview met Elisa Ferreira bij de werking van de commissie.

Hebben jullie goed kunnen werken? Alle documenten gekregen die je wilde?

Elisa Ferreira: We hebben goed kunnen werken, maar we hebben niet alle documenten kunnen krijgen die we wilden.

Zou een onderzoekscommissie dan niet beter geweest zijn?

Elisa Ferreira: Ik denk niet dat het iets zou veranderd hebben. We zouden over exact dezelfde zaken gesproken hebben, en ook bepaalde documenten niet hebben verkregen. Ik denk gewoon dat de macht van het parlement om zaken te onderzoeken, moet worden versterkt. Dat is ook een van de besluiten van dit rapport. Wij kunnen, anders dan nationale parlementen, bijvoorbeeld geen ondernemingen onderzoeken. Dat moet veranderen.

Is dat de reden waarom zoveel grote ondernemingen aanvankelijk hun kat stuurden naar de commissie?

Elisa Ferreira: Dat speelde zeker mee. Maar ze hadden wellicht nooit gedacht dat het zo’n publieke zaak zou worden, in de media, en dat het hele parlement er zo zou aan tillen dat ze niet naar de hoorzittingen kwamen. Ze vreesden dus voor hun reputatie.

Bovendien waren en zijn wij bereid om hen te verwijderen van de lijst van geaccrediteerde organisaties die recht hebben om met Europese parlementsleden te spreken. Er moet wederkerigheid zijn: het kan niet zo zijn dat wij met hen spreken als zij dat willen, en dat zij niet met ons willen spreken, als wij dat willen. Dat kan niet. We waren echt verontwaardigd.

Het kan niet zo zijn dat wij met bedrijven spreken als zij dat willen, maar dat zij hun kat sturen als wij hen willen spreken.

Philippe Lamberts, fractieleider van de Groenen, is ontstemd dat uw socialistische fractie heeft voorgesteld om het mandaat van de TAXE-commissie niet automatisch te verlengen bij de stemming van het rapport. Hij vreest dat dit zal leiden tot een verwatering van de werking en dat het een manier is om mijnheer Juncker uit de wind te zetten.

Elisa Ferreira: Ik heb met mijnheer Lamberts gebeld hierover. Wij willen absoluut een vervolg op deze commissie. Maar de grootste groepen in het parlement waren het er evenwel over eens dat er best een herziening van het mandaat komt. Dat heeft meerdere voordelen.

Dat maakt van dit eindrapport een belangrijker document waarvan het de moeite loont om de opvolging ervan ernstig te nemen. Als je de commissie gewoon laat doorlopen, verzwak je de resultaten van TAXE 1. Daarnaast denken we dat we het mandaat ook wat moeten herzien. TAXE 1 keek vooral terug; we denken dat de opvolgingscommissie TAXE 2 meer vooruit moet kijken.

Zijn jullie bang voor wat er uit het verleden nog boven water kan komen?

Elisa Ferreira: Neen. Vragen over het verleden zullen we blijven behandelen. Maar we moeten er vooral voor zorgen dat de krachtige aanbevelingen om de huidige praktijk van agressieve belastingplanning te veranderen, geen dode letter blijven. Het werk kan hier niet mee stoppen. We moeten de aanbevelingen omzetten in beleid.

Het rapport zegt dat lidstaten tegen de regels zondigden door elkaar jarenlang geen informatie door te spelen over rulings. Ook de Europese Commissie toonde zich geen goede bewaker van de verdragen toen ze de lidstaten daar niet op aansprak?

Elisa Ferreira: Dat klopt: regelgeving uit 1977 en 2012 legde de uitwisseling van rulings al op. Geen enkele lidstaat speelde die informatie evenwel door omdat niemand hen erom vroeg, zeggen ze. Dat was de gewoonte, zelfs op het moment dat lidstaten enorme besparingen moesten doorvoeren en dus best wel wat extra-inkomsten konden gebruiken.

De code was: ik val jou niet lastig en jij valt mij niet lastig. Dat is wat premiers zoals mijnheer Juncker, of ministers van Financiën zoals mijnheer Dijsselbloem deden en nog steeds doen, maar het is niet wettelijk.

Jullie willen dat de commissie onderzoekt of die overtredingen niet alsnog voor het Hof van Justitie kunnen worden gebracht. Maakt dit enige kans?

Elisa Ferreira: Wie niet waagt, niet wint. Er is niks verkeerd aan om dit te proberen. Dit zijn ernstige overtredingen.

Als de regelgeving uit het verleden al de uitwisseling van rulings oplegde, waarom komt de huidige Europese commissie dan nu met een nieuwe richtlijn die deze uitwisseling oplegt? Dat is tot nu toe overigens haar enige wapenfeit sinds LuxLeaks en u zegt nu dat het niet echt nodig was.

Elisa Ferreira: Het is wel nodig vermits de uitwisseling van informatie niet gebeurde. Er waren geen mechanismen voorzien over hoe dat moest gebeuren. Er was geen controle op de naleving. De nieuwe directieve verandert dat.

Maar in het rapport wilden jullie wel verder gaan dan de Commissie en zeker dan de Europese Raad.

Elisa Ferreira: De Europese Commissie wil dat rulings van de voorbije tien jaar uitgewisseld worden en dat zij zelf die informatie ook krijgt. De Raad (de ministers van Financiën dus, jvd) heeft dat beperkt tot rulings van de voorbije vijf jaar en wil niet dat de Europese Commissie de informatie krijgt.

Wij willen dat alle rulings worden bekendgemaakt aan de betrokken lidstaten én aan de Commissie. De Europese Commissie moet dat centraal bijhouden en controleren of rulings geen illegale staatssteun uitmaken. Rulings zijn in feite subsidies en op een eengemaakte markt moet de Europese Commissie erop toezien dat er een gelijk speelveld is, dat bedrijven met gelijke wapens spelen.

Het kan niet dat de kleintjes meer belastingen moeten betalen dan de groten. Daartoe heeft de Commissie een eigen belastingdienst nodig.

De Commissie moet erop toezien dat rulings het gelijke speelveld niet vertroebelen. En dus heeft ze een eigen belastingdienst nodig.

U wil zelfs dat lidstaten samen rulings opstellen als ze er samen ook de effecten van ondergaan.

Elisa Ferreira: Inderdaad. Zoals de nationale toezichthouders op de banken nu samenwerken, moet dit ook hier gebeuren. We moeten de vrijheden van de lidstaten beperken om zodoende een gelijk speelveld te garanderen.

Het feit dat de lidstaten niet willen dat de Europese Commissie die informatie krijgt, geeft toch aan dat ze niet willen dat de Commissie zich hiermee bemoeit, en dat er nog een lange weg te gaan is.

Elisa Ferreira: Zeker. Dit wordt een lange strijd. We moeten naar een heel andere cultuur bij de lidstaten en die er nu absoluut nog niet.

Uw rapport wil dat de Commissie werk maakt van de zogenaamde Gemeenschappelijke, Geconsolideerde Bedrijfsbelastingsbasis (CCCTB). Waarover gaat dit ?

Elisa Ferreira: CCCTB betekent dat je in de EU een gemeenschappelijke definitie van winst hanteert, en vervolgens ook de winst van een multinationale ondernemingen verspreidt over de verschillende lidstaten op basis van een logische formule gebaseerd op de reële activiteiten in de verschillende lidstaten. Wat ben je als lidstaat met een belastingtarief van dertig procent als je dat niet kan heffen op een realistische inschatting van de winst die een onderneming in je land maakt?

Europees Commissaris voor Financiën, de Franse socialist Pierre Moscovici, wil evenwel geen CCCTB.

Elisa Ferreira: We willen hem wat tijd geven, maar CCCTB moet het eindresultaat zijn. Het viel overigens op dat verschillende bedrijven op de hoorzitting van de Taxe-commissie verklaarden dat ze het eens zijn met CCCTB.

Een ander element in het rapport is de country by country reporting, de verplichting van bedrijven om hun activiteiten land per land te rapporteren. Cruciaal daarbij is dat die verslaggeving publiek wordt gemaakt. Willen jullie dat ook?

Elisa Ferreira: Absoluut. We willen dat het publiek is. Niet alle details maar wel de relevante informatie: het publiek moet weten hoeveel werknemers in een bepaald land werken voor een bedrijf, hoeveel toegevoegde waarde er wordt gecreëerd en hoeveel belastingen er worden betaald. Alleen zo kan het publiek zich een idee vormen of dit een normale gang van zaken is.

Als een bedrijf met één werknemer in Luxemburg miljarden winst maakt, klopt er iets niet. Bedrijven zullen zich daarvan ook bewust zijn en misschien met realistischer verslaggeving komen. Trouwens, voor de banken is dat al het geval en die zeggen er geen problemen mee te hebben. Ik zie dus niet in wat het probleem zou zijn voor andere bedrijven. Het gaat hier niet om bedrijfsgeheimen.

De TAXE-commissie wil tevens zogenaamde klokkenluiders die fiscale onregelmatigheden aan het licht brengen, beter beschermen.

Elisa Ferreira: Ja, we hebben er verschillende ontmoet. Sommigen hebben hun informatie verkocht om zich in te dekken tegen een moeilijke toekomst. Anderen zijn werkloos. Nog anderen wordt hard aangepakt in hun sector. Weer anderen wordt vervolgd of vonden een baan bij de overheid. Het is dus heel uiteenlopend. Wij willen dat er een pan-Europees fonds komt dat hen financieel kan bijstaan. Dat fonds kan gevoed worden met de gelden die dankzij de klokkenluiders herwonnen worden.

Er staan heel wat behartenswaardige zaken in uw eindrapport maar het parlement heeft inzake belastingen alleen maar een adviserende rol. Hoe kan u ervoor zorgen dat dit meer wordt dan een pakje papier?

Elisa Ferreira: Dat is de cruciale vraag. Het is daartoe erg belangrijk dat het rapport gesteund wordt door een brede meerderheid in het parlement. Dat is niet evident met het groeiende aantal eurosceptici in het halfrond. Zij willen dat de EU niet veel meer is dan een markt. Maar ik hoop dat zij toch beseffen dat een eengemaakte markt niet werkt zonder gelijk speelveld, en dat dit laatste onmogelijk is als we niet optreden tegen rulings. Waarom zouden grote ondernemingen minder belastingen moeten betalen dan KMO’s?

We moeten de commissie dwingen tot actie. Dat kan als een sterke meerderheid in het parlement dat wil.

Maar zelfs als een grote meerderheid achter het rapport staat, bent u nog nergens. Het parlement heeft geen wetgevende bevoegdheid in deze.

Elisa Ferreira: We moeten de Europese Commissie dwingen om initiatieven te nemen. Dat kan met een zogenaamd initiatiefrapport waarin we de Commissie aanmanen om een bepaald concreet initiatief te nemen.

In 2010 hebben we als parlement de Commissie ook gedwongen om te werken aan de Bankenunie. We denken dat dit belangrijk genoeg is: als de grote ondernemingen maar één procent belastingen betalen, worden de gewone burgers en de kleine ondernemingen het kind van de rekening. Welk parlementslid durft zeggen dat hij dit niet belangrijk vindt? Ik reken dus op brede steun.