Bendes ingezet tegen vakbondsleden in El Salvador

Werknemers van maquila of maquiladora-fabrieken, die materialen belastingvrij importeren, verwerken en opnieuw exporteren, zeggen dat sinds 2012 de bedreigingen steeds verder escaleren. Dat past in een patroon van geweld waar het Centraal-Amerikaanse land om bekend staat.

‘Er werd mij per telefoon gezegd dat ik weg moest bij de vakbond en dat ik geen problemen meer moest veroorzaken’, zegt een werknemer van LD El Salvador, een bedrijf in de vrijhandelszone San Marcos ten zuiden van de Salvadoraanse hoofdstad.

‘De bellers zeiden dat ze mijn lichaam aan een van de bomen bij het bedrijf zouden hangen, als ik niet wegging bij de vakbond.’

Ze werkt sinds 2004 als naaister en is lid van Sindicato de la Industria Textil Salvadoreña (Sits), een vakbond voor textielarbeiders. LD El Salvador, een Koreaans bedrijf dat kleding produceert voor Náutica en Walmart, telt zo’n 780 werknemers. ‘De bellers zeiden dat ze bendeleden waren en dat ze mijn lichaam aan een van de bomen bij het bedrijf zouden hangen, als ik niet wegging bij de vakbond.’

Ze is ervan overtuigd dat de leiding van LD bendeleden inhuurt om er zeker van te zijn dat de bedreigingen direct bij de werknemers aankomen. De dreigtelefoontjes blijken effectief. Slechts 60 van de 155 werknemers die lid waren van een vakbond, zijn dat nu nog. De rest zegde uit angst zijn lidmaatschap op.

Inhumaan

El Salvador telt 6,3 miljoen inwoners en is een van de meest gewelddadige landen in de wereld. In 2014 werden er 3912 mensen vermoord, 63 per 100.000 inwoners. Het gemiddelde in Latijns-Amerika is 29 en het wereldwijde gemiddelde 6,2.

‘Een van de vaakst geschonden rechten is het recht om vakbonden te vormen.’

De fabrieken waar werknemers met bedreigingen te maken hebben, liggen in de zeventien vrijhandelszones in het land. Bedrijven hoeven daar geen belasting te betalen over import. In 2014 werkten in de industrie 74.000 mensen, waarvan het grootste deel vrouwen. Sinds de opkomst van de maquiladora-fabrieken in de jaren negentig, krijgen ze kritiek om de inhumane behandeling van werknemers en schendingen van het arbeidsrecht. ‘Een van de vaakst geschonden rechten is het recht om vakbonden te vormen’, zegt Reynaldo Ortiz van Federación Sindical de El Salvador, een vakfederatie. ‘En nu komen ze met doodsbedreigingen om vakbonden te ondermijnen.’

Naar de intimidatie van vakbondsleden is onderzoek gedaan door het Center for Global Workers Rights van de Penn State University in de VS en het Worker Rights Consortium, eveneens in de VS. Zij publiceerden in januari een rapport waarin specifieke gevallen van intimidatie door bendeleden werden uitgelicht.

Volgens het rapport waren er in januari 2013 verschillende incidenten met werknemers van F&D, een Taiwanees bedrijf dat in de vrijhandelszone San Marcos gevestigd is. Managers van het bedrijf zouden onder meer samen met een bendelid werknemers benaderd hebben die buiten te praten stonden. De managers wezen de werknemers aan die actief waren in de vakbond.

De betrokkenheid van bendeleden is zo overduidelijk, dat tijdens een bijeenkomst van vakbondsleden en bendeleden, die bijeengeroepen was om de problemen van de werknemers uit te leggen, sommige bendeleden samen met managers kwamen. In januari vorig jaar werd een van de werknemers die deelnam aan die bijeenkomst, onder duistere omstandigheden vermoord, zegt een werknemer van LD. Hoewel het openbaar ministerie een onderzoek naar de zaak begon, heeft dat volgens haar nooit iets opgeleverd.

Afmattend werk

Het minimumloon in de fabrieken is 192 euro per maand.

Activisten van de vakbond Sitrasacosi, die actief zijn bij onder meer het bedrijf Nemtex ten westen van San Salvador, kregen ook te maken met intimidatie. ‘Gewapende mannen in auto’s wachtten de werknemers op bij het fabrieksterrein als ze pauze hadden. Ze zeiden nooit iets, het was puur psychologische druk’, zegt een vakbondslid. Een vakbondsleider die werkt bij Nemtex, werd met de dood bedreigd door bendeleden die hem thuis bezochten. Hij is inmiddels naar de Verenigde Staten gevlucht.

De werkomstandigheden in de fabrieken zijn slecht, zegt Carmen Urquilla, van de vrouwenrechtenorganisatie Concertación por un Empleo para las Mujeres. Vrouwen werken soms twaalf uur per dag om de productiedoelstellingen te halen. Ze krijgen niet betaald voor extra uren, maar krijgen een bonus van 9 euro als ze het doel halen. Het minimumloon in de fabrieken is 192 euro per maand.

‘Het is zwaar werk. Veel vrouwen houden er handicaps voor de rest van hun leven aan over, zoals beschadigingen van skelet en spieren in de schouders of benen. Sommige mensen kunnen zichzelf niet eens mee aankleden’, zegt Urquilla. Een werkneemster die niet wil dat haar werkgever bij naam genoemd wordt, zegt dat haar productiedoel 1110 paar hemdsmouwen in 10 uur tijd is. ‘Het is echt afmattend werk.’

Vertegenwoordigers van F&D en LD wilden niet meewerken aan dit artikel. Ook het ministerie van Arbeid reageerde niet op interviewverzoeken.