‘Weinig gevaren eisen meer mensenlevens en economisch verlies dan droogte’

Na alle regen in de afgelopen weken zou je het niet meteen zeggen, maar volgens nieuwe data van de Verenigde Naties rukt droogte overal ter wereld op. ‘Er zijn weinig gevaren die meer levens eisen en meer economisch verlies veroorzaken.’

In het rapport Global Drought Snapshot brengt de VN-organisatie die de verwoestijning van onze planeet monitort, de meest recente gegevens over droogte samen. De conclusie is dat er zich ‘een ongekende noodsituatie’ aftekent op planetaire schaal, en dat de gevolgen ‘enorm’ zullen zijn.

Het rapport wordt voorgesteld op de klimaattop in de Verenigde Arabische Emiraten (COP28) en kadert binnen het VN-verdrag ter Bestrijding van Woestijnvorming (UNCCD), een van de drie verdragen die in 1992 tijdens de Wereldmilieutop in Rio de Janeiro het licht zagen.

Het rapport is niet mals: er zijn weinig gevaren die meer levens eisen, meer economisch verlies veroorzaken en meer sectoren van de samenleving treffen dan droogte.

‘Verschillende landen hebben al te kampen met hongersnood als gevolg van de klimaatverandering’, aldus de auteurs. ‘De ecologische basis die al het leven op aarde mogelijk maakt, erodeert sneller dan ooit tevoren in de geschiedenis van de mensheid.’

Stil en onopgemerkt

‘In tegenstelling tot andere rampen die media-aandacht trekken, gebeurt droogte in stilte, vaak onopgemerkt en zonder een onmiddellijke publieke en politieke reactie uit te lokken’, zegt Ibrahim Thiaw, uitvoerend secretaris van UNCCD. ‘We hopen dat deze publicatie iedereen wakker schudt’, zegt hij.

‘In tegenstelling tot andere rampen die media-aandacht trekken, gebeurt droogte in stilte, vaak onopgemerkt en zonder een onmiddellijke publieke en politieke reactie uit te lokken.’

Het rapport benoemt de urgentie van de droogtecrisis en de nood aan een echte ommekeer, nu ‘de frequentie en ernst van droogte toeneemt, watervoorraden slinken en oogsten afnemen, biologische diversiteit verloren gaat en hongersnoden toenemen’.

Volgens de auteurs is er nu - niet morgen - nood aan bindende wereldwijde afspraken en proactieve maatregelen om de droogte te beperken.

Alle regio’s getroffen

Uit de cijfers blijkt ook dat geen enkele regio op aarde gespaard blijft van toenemende droogte en verwoestijning.

Zo berekenden de onderzoekers dat 15 tot 20 procent van de bevolking in China nog deze eeuw vaker geconfronteerd zal worden met matige tot ernstige droogte en de droogte in 2100 80 procent van de Chinezen zal treffen.

In de Hoorn van Afrika waren eind vorig jaar al 23 miljoen mensen ‘ernstig voedselonzeker’, en dat had veel met droogte te maken.

In mei 2023 toonden metingen aan dat 5 procent van de Verenigde Staten met ernstige tot extreme droogte te maken hadden, en in 2022 werd 630.000 vierkante kilometer in Europa (ruwweg Italië en Polen samen) getroffen door droogte, toen het continent de op één na warmste zomer ooit beleefde.

Deze oppervlakte is trouwens een verviervoudiging sinds de periode 2000 - 2022: toen had gemiddeld nog slechts 167.000 vierkante kilometer land in Europa het zwaar te verduren onder droogteomstandigheden.

Landbouw en scheepvaart

Onder meer de landbouwsector heeft het zwaar te verduren onder de toenemende droogte. Zo heeft in het Middellandse Zeegebied 70 procent van de graanoogst tussen 2016 en 2018 schade ondervonden door droogte.

Volgens cijfers uit 2023 moest de Hoorn van Afrika afrekenen met vijf opeenvolgende atypische regenseizoenen, met als gevolg de ergste droogte in de regio in veertig jaar (vooral Ethiopië, Kenia en Somalië werden zwaar getroffen). De hele regio had af te rekenen met een verminderde landbouwproductiviteit en hoge voedselprijzen.

Maar ook Europa werd vaker getroffen door mislukte oogsten door droogte en in Argentinië verwacht de landbouwsector dit jaar maar liefst een daling van 44 procent ten opzichte van de afgelopen vijf jaar. Dit zal resulteren in een geschatte daling van 3 procent van het Argentijnse bbp in 2023.

De auteurs bekijken ook de gevolgen van de droogte op de wereldwijde watervoorraden en de rivieren, en ook hier zijn de resultaten alarmerend. Schepen op de Rijn konden in 2022 bijvoorbeeld tot 75 procent minder laden als gevolg van lage rivierstanden, en in de VS werden minstens tweeduizend binnenvaartschepen op de Mississippi getroffen.

Dit heeft geleid tot ernstige vertragingen, verliezen, en economische schade in de scheepvaart. Dit scenario zal enkel maar aanhouden als er geen oplossingen komen om droogte tegen te gaan, stelt het rapport.

Van slimme irrigatie tot gezinsplanning

De auteurs reiken ten slotte tal van oplossingen aan om droogte af te remmen en het tij alsnog te keren.

Een greep uit het overzicht:

• CO2-uitstoot drastisch doen dalen door natuurlijke oplossingen zoals inzetten op het herstel van land en herbebossing.
• Bossen en land kunnen worden gered als de helft van de consumptie van vlees en melk wordt vervangen door duurzame alternatieven.
• Waterintensieve besproeiing vervangen door druppelirrigatiesystemen (waarbij het vocht meteen de wortels van de plant bereikt) kan 20 tot 50 procent water besparen.
• Beter overstromings- en droogtebeheer en inzetten op vroegtijdige waarschuwingssystemen voor de voorspelling van overstromingen en droogte.
• Betere dekking van rampenverzekeringen in ontwikkelingslanden.
• Inzetten op droogteresistente gewassen.
• Actieve gezinsplanning en het afremmen van de snelle bevolkingsgroei zodat de planetaire grenzen worden gerespecteerd.