‘De Nobelprijs voor Narges Mohammadi is een baken van hoop voor de Iraanse protestbeweging’

De Nobelprijs voor de Vrede aan de Iraanse mensenrechtenactiviste Narges Mohammadi is veel meer dan de erkenning van haar niet-aflatende inzet voor de mensenrechten, schrijven Eva Davidova (Amnesty International) en Elly Mansoury (VUB). Het is ook een krachtig symbool van steun voor de Iraanse protestbeweging en een dringende oproep tot actie voor de internationale gemeenschap.

Een jaar na de ‘Vrouw Leven Vrijheid’-opstand is deze hernieuwde aandacht voor de voortdurende mensenrechtenstrijd in Iran meer dan ooit nodig. In september 2022, toen de nieuwe golf van straatprotesten Iran overspoelde, was de wereld getuige van de moedige Iraanse burgers en hun strijd voor een seculier en democratisch land.

De ‘Vrouw Leven Vrijheid’-beweging heeft ervoor gezorgd dat op het vlak van beeldvorming de Iraanse vrouwen eindelijk de plaats hebben ingenomen van – of tenminste naast – de ‘grijs bebaarde mannen met een tulband’. Op de foto’s uit Iran was niet langer de opperleider ayatollah Ali Khamenei te zien maar een jonge Iraans-Koerdische vrouw, Mahsa Zhina Amini, wiens dood de nieuwe golf van straatprotesten heeft aangewakkerd. Het eenzijdige clichébeeld in ons wereldwijde bewustzijn begon af te brokkelen.

Dankzij de Nobelprijs kijkt de hele wereld nu opnieuw richting Iran, waar een vrouw gevangenzit omwille van haar verzet, onder andere tegen de verplichte hoofddoek. Helaas kan Narges Mohammadi niet persoonlijk aanwezig zijn op de uitreiking in Oslo, maar de wereldwijde spotlights kunnen helpen om haar situatie te verbeteren. Ze lijdt namelijk aan een hart- en longaandoening en krijgt in de gevangenis niet de nodige medische zorg. Haar decennialange inzet tegen de mensenrechtenschendingen en straffeloosheid in Iran is ‘een dappere strijd die gepaard ging met een grote persoonlijke prijs’, aldus het Nobelprijscomité.

Amnesty International rapporteert sedert de jaren 1960 over Iraanse mensenrechtenactivisten die het slachtoffer zijn van ernstige mensenrechtenschendingen door de machthebbers. En toch zien we daar weinig van terug in de beeldvorming over het land.

Doorheen de geschiedenis van Iran zijn mensenrechtenactivisme, stakingen of straatprotesten geen zaak van enkelingen of uitzonderingen geweest. Miljoenen hebben zich doorheen de jaren verzet tegen ongelijkheid en onrecht. Duizenden zitten omwille van hun activisme of politieke mening vast en delen het lot van Narges Mohammadi.

De internationale gemeenschap moet de activisten en demonstranten steunen met meer dan enkel retoriek.

Door de Nobelprijs voor de Vrede toe te kennen aan Narges Mohammadi, geeft de internationale gemeenschap een duidelijke erkenning van verdienste aan het Iraanse volk. Hopelijk zal dit een genuanceerd beeld van Iran bevorderen. De media en politiek spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de beeldvorming en aandacht voor de mensenrechtenstrijd in Iran.

Het is immers door een volledig beeld van de situatie van het land te geven dat we kunnen bijdragen aan het werk van de mensenrechtenactivisten en de druk op de Iraanse autoriteiten kunnen opvoeren om onder meer Narges Mohammadi vrij te laten. De straatprotesten zijn de afgelopen maanden fors afgenomen, maar de problematiek van mensenrechten en arbitrair vastgehouden mensen is allerminst minder urgent.

De internationale gemeenschap moet de activisten en demonstranten steunen met meer dan enkel retoriek. Europese beleidsmakers moeten er mee voor zorgen dat activisten vrijkomen. De EU is gebaseerd op mensenrechten, respect voor de rechtsstaat en democratie en moet die waarden ook durven vooropstellen, te beginnen door niet langer de doordringende straffeloosheid voor grove mensenrechtenschendingen te accepteren.

Jammer genoeg laten de Belgische en Europese overheden daar veel kansen voor liggen. Het Iraanse regime maakt zich onder meer schuldig aan arbitraire detentie, gijzelneming en gedwongen verdwijning. Amnesty International publiceerde deze week nog een uitvoerig rapport over hoe ze verkrachting en andere vormen van seksueel geweld inzetten als instrument van politieke onderdrukking. Heel wat van die aberraties zijn misdrijven tegen het internationaal recht die kunnen onderzocht en vervolgd worden in het buitenland.

Van de ayatollahs moeten we geen gerechtigheid voor mensenrechtenschendingen verwachten. Op een dag als vandaag, waar de moed van iemand als Narges Mohammadi wereldwijd gevierd wordt, durven we wel op meer te hopen van onze Belgische en Europese autoriteiten.

Elly Mansoury is politicologe aan de Vrije Universiteit Brussel. Eva Davidova is woordvoerder van Amnesty International Vlaanderen.