Exclusief: Seks, moord en de Nigeriaanse mensenhandelmaffia

Ovuorie had eerder al veel onderzoek gedaan naar de opkomst en de oorzaken van mensenhandel in Nigeria. ‘Zes op de tien verhandelde mensen die aankomen in het Westen zijn Nigeriaan’, zegt ze. ‘We moeten dus kijken naar wat deze, veelal jonge, mensen beweegt om hun lot te leggen in de handen van criminelen.’

Ze stelde vast dat veel vrouwen en ook mannen vrijwillig de prostitutie in gaan in de hoop te ontsnappen aan de armoede. Voor veel van hen lijkt sekswerk in het buitenland een wenkend perspectief en dat staat in sekswerkkringen dan ook in Nigeria bekend als “de volgende stap”. Vandaar de titel van haar verslag, dat in haar eigen krant, Premium Times , en in de internationale ZAM Chronicle werd geplaatst.

Ovuorie besloot dat haar research pas compleet zou zijn als ze zelf een mensenhandel transport mee zou maken. Ze wilde het verhaal vertellen van de velen die vertrekken, vaak om nooit meer terug te komen. Wat gebeurt er na de grens? Wat doen de handelaren met je nadat je een”contract” hebt ondertekend?

Voodoo dokters

Ovuorie ontdekte dat op de meest gruwelijke manier: door getuige te zijn van de moord op twee mede-“producten”, zoals de verhandelde mensen door hun bazen werden genoemd. De twee slachtoffers werden in het bijzijn van het gehele transport onthoofd en van enkele vitale organen ontdaan. Ovuorie zelf bracht het er ternauwernood levend van af: na geclassificeerd te zijn als “ongeschikt” voor verder transport werd zij met drie mede-ongeschikten onderworpen aan gewelddadige duiveluitdrijving door bij het syndicaat betrokken traditionele voodoodokters.

In een twee dagen durende nachtmerrie werd haar haar ruw afgehakt met een machete en werd ze met zwepen geslagen, enerzijds om gereinigd te worden van de “boze geesten”, anderzijds om haar te laten bekennen welke machten haar beschermden.

Ovuorie denkt achteraf dat de medicijnman die haar aan deze behandeling onderwierp meer had van een veiligheidsagent dan van een traditionele profeet. ‘Velen op het Nigeriaanse platteland, en zelfs mensenhandelaars uit die streken, zijn bijgelovig. Zogenaamde profeten kunnen dus worden gebruikt door de bazen van de syndicaten om rotte appels, zoals ik er uit te pikken. Twee van de drie andere ongeschikten waren vrouwen die eerder aanvaringen haden gehad met de autoriteiten in het Westen en daar dus bekend waren. Zij vormden net als ik een veiligheidsrisico.’

Nachtmerries

In haar nachtmerries ziet ze nog steeds de gruwelijke slachtpartij van haar twee ongelukkige medeverhandelden. ‘Ik weet niet waarom ze nu juist deze twee, Adesuwa en Omai, eruit pikten. Er waren vijf chique geklede bezoekers gearriveerd, vier mannen en een vrouw. Zij waren duidelijk mensen met invloed en geld. Ze zeiden dat ze gekomen waren voor hun “pakketje”. Onze handelaars zeiden dat ze het pakketje niet bijtijds hadden kunnen organiseren. Adesuwa en Omai leken vervolgens willekeurig te worden gekozen uit onze groep, gewoon om snel een vervangend pakket te kunnen leveren. Een van de bezoekers had op mij gewezen, maar mijn handelaarster, Mama Caro, zei dat ze te veel in mij had geïnvesteerd. Zij koos de andere twee.’

De gruwelijke activiteiten van de criminelen in het “trainingskamp”, waar mensen voorts getraind werden in striptease en zakkenrollerij, waren net zo onverwacht als traumatisch voor de overlevenden, waaronder Ovuorie. ‘Ik en mijn team bij de krant, Premium Times, waren aan deze opdracht begonnen in de wetenschap dat het riskant was. Maar moord hadden we niet verwacht. Wat ik nu ontdekt had was de fusie van criminele bendes op het gebied van prostitutie, mensensmokkel en orgaanhandel. Ik geloof dat deze fusie het directe gevolg is van de extreme criminalisering van prostitutie en migratie in Nigeria, die plaats vindt onder het mom van de strijd tegen mensenhandel.’

Waarom besloot je dit te doen? Als we lezen wat je hebt meegemaakt, kan je niet anders dan concluderen dat je leven groot gevaar liep.

Tobore Ovuorie: Dit was voor mij meer dan alleen een verhaal. Het tempo waarin en de schaal waarop jonge Nigerianen worden verhandeld blijft stijgen. Die werkelijkheid greep me extra hard aan toen mijn beste vriendin stierf aan aids nadat ze was verhandeld. Ik ken ook anderen die zijn teruggekeerd van “werk” in het buitenland. Ze zijn ziek en in sommige gevallen liggen ze op sterven. Als ze uit religieuze dorpen en gemeenschappen komen, wordt hen daar soms zelfs medische en andere hulp ontzegd. Omdat ze “slecht” geweest zijn.

Maar de machthebbers in de samenleving die hen zo straft, en die zogenaamd al even religieus zijn, zijn zelf vaak klant van pooiers en mensenhandelaars. Ik weiger werkloos toe te zien hoe mijn jonge landgenoten worden geslachtofferd door de mensenhandelaars en hun zogenaamd fatsoenlijke medeplichtigen in de regering. Sommige van die regeringssalarissen worden zelfs betaald door ontwikkelingshulpbudgetten die geleverd zijn om mensenhandel mee te bestrijden! Deze machtigen leven in luxe terwijl mijn generatie lijdt. En zij noemen hen slecht.

Ik ben blij dat ik er in geslaagd ben vele namen van medeplichtige VIP’s te verzamelen. Mijn krant roept hierover de overheid ter verantwoording. We zijn verder ook erg blij dat dit internationaal bekend wordt. Onze regering luistert eerder naar internationale kritiek dan wanneer alleen wij Nigerianen klagen.

Toch zou je kunnen zeggen dat je krant je niet had mogen steunen in je onderzoeksproject. Er werden mensen voor je ogen vermoord en je bracht het er ternauwernood zelf levend af. De aanvaarde regel in de journalistiek is dat geen enkel verhaal een mensenleven waard is.

Tobore Ovuorie: We hebben hier intens over gesproken. We waren het er allen over eens dat de risico’s minimaal moesten zijn. We hadden het verlies van paspoort, geld, mobieltje ingecalculeerd en gezorgd voor contacten, adressen met noodgeld en ontsnappingsroutes. Ik had zelfs wat Frans geleerd omdat we wisten dat de route via ons buurland, het Frans sprekende Benin, zou gaan. Een Beninese college, Reece Adanwenon, stond klaar in Cotonou, de hoofdstad van Benin, met auto’s en een vriendennetwerk. Cotonou is maar 100 kilometer van Lagos, ons vertrekpunt.

We gingen er bovendien vanuit dat mensenhandelaars zakenlieden zijn, en dat ze hun handel niet onnodig zouden beschadigen. We hadden niet voorzien dat de criminale syndicaten tegenwoordig de handel in sekswerkers combineren met de handel in organen.

Dat was duidelijk een nieuw element dat groot gevaar met zich mee bracht.

Tobore Ovuorie: Als we dat hadden geweten, hadden we het project waarschijnlijk afgeblazen. We kregen allemaal een schok toen we ons realiseerden dat ik in dat kamp zou kunnen zijn vermoord. En het was zoals je begrijpt gruwelijk om anderen te zien sterven. Ik heb geluk dat ik nog leef en omringd ben door vrienden en collega’s die me steunen. Ik woon nu op een veilige plek die de syndicaten niet kennen. Ik heb toegang tot therapie. Ik denk wel voortdurend nog aan de anderen, mijn collega’s in het transport, die nu nog steeds in de handen van de syndicaten zijn.

Vele landelijke meisjes en zelfs mensenhandelaars zijn bijgelovig, dus zogenaamde profeten kunnen worden gebruikt door de syndicaten voor veiligheidscontroles .

Maar juist omdat er nog zoveel jonge mensen zijn overgeleverd aan deze meedogenloze misdadigers en moordenaars, is het belangrijk voor mij om dit verhaal zo wijd mogelijk gepubliceerd te krijgen. Mijn landgenoten die overwegen om sekswerk te gaan doen om aan de armoede te ontsnappen, moeten beseffen dat zij tegenwoordig voor hun organen kunnen worden geslacht.

Je zegt dat de fusie tussen sekswerk-, smokkel — en orgaanhandelsyndicaten mede veroorzaakt is door de strijd tegen mensenhandel. Hoe kan het dat iets bestrijden het juist erger maakt?

Tobore Ovuorie: Uit mijn eerdere onderzoek weet ik dat het vroeger anders was. Mensenhandelaars waren niet zo geavanceerd. In Nigeria lijkt het wel alsof hoe meer je iets bestrijdt, hoe meer de criminelen zich ontwikkelen. Er is iets mis met de strategieën en dit heeft meestal te maken met het feit dat de syndicaten ook de macht hebben geinfiltreerd.

Anti-mensensmokkelcampagnes drijven jonge vrouwen die bereid zijn sekswerk te doen voor geld, juist ondergronds. Hen “opvoeden” om uit de prostitutie te blijven werkt niet. Mensen in meer comfortabele landen beseffen te weinig dat sekswerk een logische keuze is voor veel gezinnen, meisjes en zelfs jongens, die niet op een andere manier aan geld denken te kunnen komen. Het is ook logisch dat velen van hen proberen om in het buitenland werk te vinden in de prostitutie.

Maar sinds wereldwijd migranten en hun smokkelaars hard worden aangepakt, is sekswerkmigratie tot het terrein van de syndicaten gaan behoren. Vandaag de dag staan verhandelde meisjes niet meer langs de berm op klanten te wachten. Tegenwoordig worden de prachtigste, best opgeleide jonge mensen gerekruteerd, getraind, geplaatst in luxewerkruimtes en naadloos uitbesteed aan klanten. Tegelijkertijd sluit het slavernijnet zich ook steeds vaster om deze rekruten heen. Daarom concludeer ik dat criminalisering van de prostitutie in Nigeria een slechte dienst heeft bewezen aan vrouwen die alleen maar proberen om wat geld te verdienen met sekswerk.

Politici en profeten

Het element van rituele moord is bijzonder verontrustend. Is de verkoop van lichaamsdelen echt zo’n big business in Nigeria?

Tobore Ovuorie: Het is niet wijdverbreid in de zin dat er voortdurend veel mensen op deze wijze gedood worden. Maar criminelen hebben gemerkt dat ze met menselijke organen veel geld kunnen verdienen. De organen kunnen worden gebruikt voor medische transplantaties, maar natuurlijk zou men daarbij steriele ruimtes en speciale dozen nodig hebben. De moorden waar ik getuige van was waren duidelijk ritueel.

Helaas zijn er machtige mensen, met name individuen die zich onzeker en bedreigd voelen, die geloven dat hun macht afhangt van attributen die zij ontvangen van adviseurs die zichzelf profeten noemen. Velen aan de top weten heel goed dat ze daar niet terecht zijn gekomen door hun vaardigheden of toewijding. Ze leven met de angst dat ze alles wat ze hebben zomaar kwijt kunnen raken. Dat vooruitzicht is zo’n nachtmerrie voor hen dat ze een gemakkelijke prooi vormen voor de profeten met hun symbolen en drankjes. Deze profeten zijn op hun beurt weer aangesloten bij de misdaadsyndicaten.

Mensenhandelaars als Mama C en de verhandelde vrouwen en mannen zelf lijken ook te geloven in profeten en de traditionele artsen.

Tobore Ovuorie: Het geloof in geesten bestaat nog steeds onder sommige Nigerianen. Mensen die uit een achtergrond van armoede op het platteland komen, zijn opgegroeid met zo’n bijgeloof. Dit wordt gebruikt door de syndicaten om hun slachtoffers tot gehoorzaamheid en stilte te dwingen.

Iemand als Mama C heeft zelf ook een dergelijke achtergrond, dus ik ben niet verbaasd dat zij in die voodoo gelooft. Van de dokter die mij aanwees als ongeluksbrenger vermoed ik sterk dat hij als veiligheidsfunctionaris in dienst was van het syndicaat, met de taak om leugens en verdachte personen op te sporen. De dekmantel van profeet is dan gewoon handig.

Internationale steun

Wat moeten internationale overheden en instanties doen om ervoor te zorgen dat mensen die gevangen worden gehouden door syndicaten kunnen ontsnappen?

Tobore Ovuorie: Gezondheidszorg en ondersteuning bieden om terug te kunnen keren naar hun familie. Adviesbureaus voor sekswerkers oprichten. Het zou nog beter zijn als het besef zou kunnen groeien dat vrouwen en mannen zullen blijven reizen naar hogere inkomenslanden om daar in de prostitutie te gaan werken. Misschien kunnen manieren worden gevonden om deze realiteit te tolereren. Het zou goed zijn als men sekswerk zou kunnen doen zonder afhankelijk te zijn van misdadigers.

Verder moeten de autoriteiten in Nigeria worden gedwongen om misdaad werkelijk te bestrijden en medeplichtigheid van de instanties uit te roeien. Nigeriaanse ambassades moeten diensten verlenen aan Nigeriaanse burgers in nood en niet aan Nigeriaanse pooiers en andere criminelen. Ook in Nigeria en soortgelijke landen moet er hulp en advies, en toegang tot gezondheidszorg komen voor mensen die in de prostitutie werken. Sterke en continue internationale druk op onze autoriteiten kan helpen.

Verder hoop ik dat er een discussie komt in mijn land over de decriminalisering van sekswerk. Ik weet dat dit vreemd zal klinken in de oren van veel Nigerianen, want wij zijn zogenaamd een religieus land, maar we moeten de realiteit onder ogen zien. Onder mooie woorden als fatsoen en religie wordt nu een gruwelijke werkelijkheid verstopt.

Wat is de weg voorwaarts voor Nigeria, waar criminele bendes en corrupte macht lijken te regeren?

Tobore Ovuorie: Wij bij Premium Times, en ook andere activisten en kwaliteitsmedia, leveren een dagelijkse strijd voor een betere overheid. We werken aan het tot stand brengen van een beweging die, naar wij hopen, uiteindelijk zal slagen in de transformatie van onze huidige criminele overheid tot een dienstverlenende.

Nigeria is rijk. Als onze staat die rijkdom zou kunnen gebruiken om scholen, gezondheidszorg en een goed functionerend rechtssysteem op te bouwen, zouden we goed op weg zijn naar alternatieven voor zo velen die nu alleen prostitutie en emigratie zien als een manier om uit de armoede te ontsnappen.

We zijn nu bezig met het aanmoedigen van discussies in het parlement over de geconstateerde medeplichtigheid aan mensenhandel van ministeries, politie, leger en douane. We hebben nu namen en feiten om mee te werken en we zullen niet rusten totdat we bereiken dat de overheid zich van criminelen gaat zuiveren. We hebben ook al ngo’s en ambtenaren in sleutelposities hierover benaderd.

Wat is jouw toekomst op de korte termijn? Dreigt er nu nog gevaar voor je van de kant van de mensenhandelaars?

Tobore Ovuorie: Ik heb gehoord dat de criminelen nog steeds wraak op mij willen nemen. Mijn team bij de krant waakt voor mijn veiligheid. Maar het zijn risico’s die ik graag neem. De mensenhandelaars moeten onschadelijk worden gemaakt. Daar gaat het om. Zelf ga ik nu wat uitrusten en zal ik ook traumatherapie krijgen. Maar eerst moet dit verhaal de wereld in.

Het undercover project van Tobore Ovuorie vond plaats in een partnership met haar eigen krant, de Nigeriaanse Premium Times en de ZAM Chronicle in Amsterdam. Lees het hele dossier The Next Level van Tobore Ovuorie.