Wordt Latijns-Amerika een nieuwe AI-hub?

ChatGPT en andere AI-toepassingen lijken bijna niet meer weg te denken. De sector zag in enkele maanden tijd een explosieve groei, maar die groei heeft ook een keerzijde. Want de technologie vraagt enorm veel water, energie en handenarbeid. En de grote techreuzen zoeken die daar waar ze de minste problemen verwachten.

‘We wandelen om het water te halen dat we nodig hebben. Als we dat niet doen, wie geeft het dan aan ons?’ Juan is een man van middelbare leeftijd en geboren in de inheemse rurale gemeenschap van Maconí in Mexico en vertelt over de waterproblemen die zijn gemeenschap ondervindt.

‘Het is een vier uur durende dagelijkse tocht om water te halen. Sinds vorig jaar is er geen regen geweest. Dit jaar is hetzelfde’, gaat hij verder. De bonenplanten zijn verdord en er is geen mais om tortillas te maken, vertelt hij aan Ana Valdivia, een AI-expert van Oxford Internet Institute.

Maconí ziet een grote toestroom komen van nieuwe datacentra en die zorgen voor een extra hoge druk omdat er al waterstress is door de klimaatverandering. Want de datacentra doen het verbruik van het beperkte gemeenschapswater en de elektriciteit verder stijgen, en dat verbruik is al astronomisch hoog.

De nieuwe datacentra komen er door de exponentiële sprong voorwaarts van AI. Het zorgt wereldwijd voor een grote vraag naar computerchips en datacapaciteit.

Valdivia, de onderzoekster van Oxford, staat op het punt het onderzoek The supply chain capitalism of AI te publiceren. Ze ontmoette Juan tijdens een gemeenschapsprotest in oktober 2023 in de Noord-Mexicaanse staat Querétaro, waar plattelandsgemeenschappen opkwamen voor hun recht op en toegang tot water.

Querétaro is de enige Mexicaanse staat die volledig onder hoog risico staat voor droogte. Maar het is ook de staat die Big Tech uitkoos om de grootste datahub uit te bouwen in Latijns-Amerika.

‘Querétaro heeft nu al 10 functionele datacentra. Het plan is om er nog 18 centra aan toe te voegen. Sommigen om aan de groeiende vraag van ChatGPT te voldoen’, vertelt Valdivia. ‘De datacentra gebruiken drinkwater voor hun economische activiteiten, terwijl Juan bijna een dag moet wandelen om water te halen voor zijn bonen en mais.’

Mexico is perfect gelegen voor de boomende data-industrie, legt de onderzoekster verder uit. Dat komt door zijn locatie tussen Noord- en Centraal- en Zuid-Amerika via onderzeese kabels. De Mexicaanse overheid verwelkomde dan ook de dataverwerkings- en opslagindustrie, ondanks de tegenstand van lokale gemeenschappen, die maar weinig te winnen hebben bij die grote groei.

Toch laat het Mexicaanse ministerie voor Milieu en Natuurlijke Grondstoffen weten dat het geen nieuwe concessies voor datacentra in Querétaro heeft goedgekeurd. De bestaande datacentra kopen de energie die ze nodig hebben aan volgens regulering die is opgesteld door de Watercommissie van de staat Querétaro.

De drijvende kracht van de snelle groei van datacentra in Mexico, en doorheen de hele ontwikkelende wereld, is artificiële intelligentie. Maar bestaande datacentra en chipsfabrieken hebben nu al grote hoeveelheden water en energie nodig. Verwacht wordt dat de nood door AI in de hele wereld verder zal toenemen en energie- en waterconflicten tussen bedrijven en gemeenschappen zullen ontstaan.

Boom en vloek

De vraag naar AI groeit bliksemsnel. Op amper vijf dagen tijd na zijn release in november 2023 had ChatGPT er 1 miljoen gebruikers bij. Het marktonderzoeksbureau Grand View Research verwacht dat AI met 37% zal groeien tussen 2023 en 2030. Maar volgens sommigen is die voorspelling een grote onderschatting.

Om een AI-model te trainen was in 2020 nog 27 kilowattuur nodig. In 2022 was dat al gestegen naar 1 miljoen kilowattuur, een hallucinante 37.000 keer meer.

Zo schatten verschillende onderzoekers in een voorpublicatie dat tegen 2027 de globale vraag naar water even groot zal zijn als de helft van de consumptie van het Verenigd Koninkrijk. En die vraag gaat uitsluitend over de productie van AI-chips en het koelen van AI-datacentra.

De productie van een AI-chip heeft 10 tot 15 keer meer energie nodig dan een standaardchip omdat AI-computermodellen een andere soort grafische processor (GPU) nodig hebben, die steeds ingewikkeldere taken kan uitvoeren. Maar die GPU’s hebben steeds meer energie nodig.

Om een AI-model te trainen was in 2020 nog 27 kilowattuur nodig. In 2022 was dat al gestegen naar 1 miljoen kilowattuur, een hallucinante 37.000 keer meer. Al die computerkracht vraag grote hoeveelheden energie en water om de centra te koelen.

Daarom wordt verwacht dat de vraag naar elektriciteit voor globale datacentra zal verdubbelen tegen 2026. Dat gaat gepaard gaan met een grote toename van watergebruik. Mainstream media berichtten nu al dat de vraag naar energie voor AI het Amerikaanse energienetwerk zou kunnen overweldigen of zelfs doen breken.

Hoe reageert Big Tech hierop? Google zegt dat het efficiënter geworden is. ‘Datacentra van Google zijn zo ontwikkeld, gebouwd en bestuurd om efficiëntie te maximaliseren’, legt een woordvoerder uit. ‘Ze zijn 1,5 keer energie-efficiënter dan een doorsnee datacentrum. Vergeleken met vijf jaar geleden leveren we nu drie keer meer computerkracht met dezelfde hoeveelheid elektrische kracht.’

Meer nog: de grote Big Tech-bedrijven zoals Microsoft, Meta, Amazon, Apple en Google maken zich sterk dat de gigantische rekenkracht die ze bieden goed zal zijn voor iedereen. ‘Een toename van investeringen en een beleidsfocus op AI-technologie zal nieuwe opportuniteiten openen, gaande van gezondheidszorg en duurzame landbouw tot financiële diensten en meer’, belooft Google CEO Sundar Pichai op de Latijns-Amerikaanse Googlewebsite.

Maar terwijl de industrie zichzelf met een PR-machine vol groene geloofsbrieven vooruit schreeuwt, zijn critici niet overtuigd. Volgens hen is het voornaamste doel van AI vandaag reclame, wat op zijn beurt de mondiale overconsumptiecrisis verder versnelt en het milieu op aarde vernielt.

AI heeft daarnaast andere zorgwekkende effecten. Honderden chemicaliën worden gebruikt bij de productie van chips, synthetische stoffen die essentieel zijn voor de productie van halfgeleiders.

Eén daarvan zijn de erg toxische PFAS of “forever chemicals”, een familie van zo’n 12.000 chemicaliën. Het duurt naar schatting tienduizenden jaren eer ze afgebroken worden in het milieu. Ze ‘bioaccumuleren’ zich, wat wil zeggen dat ze sneller door organismen worden opgenomen dan uitgescheiden waardoor ze zich in de loop van de tijd ophopen in een lichaam.

PFAS worden gelinkt aan ernstige ziekten, waaronder kanker. En hoewel de industrie voor de productie van halfgeleiders het gebruik van sommige PFAS uitfaseerde, blijft het afhankelijk van forever chemicals.

Daarbovenop komt de nood aan mineralen voor de productie van chips. Die nam toe van elf mineralen tot meer dan zestig, waaronder gallium en germanium. Daarvoor ontbreken vooralsnog kwaliteitsnormen in de VS en elders, en ook de kennis over gezondheid en ecologische effecten is ‘beperkt’, aldus het Amerikaanse agentschap voor de bescherming van volksgezondheid en milieu (USEPA). Als die chemische cocktail de Latijns-Amerikaanse watervoorraden zou vervuilen, hebben de overheden er te weinig middelen voor een grootschalige opkuis.

Een geschiedenis van chip-productie

De productie van chips bloeide aanvankelijk in de VS, en dan vooral in het Californische Silicon Valley. Bedrijven hervestigden hun productie al snel in andere landen om kosten te verminderen en mogelijke kritiek af te wenden over de mogelijke toename van vervuiling.

Voor Big Tech-giganten was dat een logische zakelijke beslissing. ‘Alle ontwerp en het intellectuele bezit blijft thuis, samen met verkoop, marketing en dienstverlening, want daar levert het geld op’, vertelde William Alan Reinsch, een senior adviseur bij de denktank Center for Strategic and International Studies, aan Business Insider. ‘Dan bouw je een in het buitenland een grote fabriek waar je die chips in duizendtallen produceert in een land met lage inkomens, zonder vakbonden en waarschijnlijk ook zonder milieuvoorschriften.’

‘Halfgeleiders zijn de zuurstof van de globale economie geworden. Zonder chips kan je niet ademen.’

Taiwan was een vroege bestemming van wat Valdivia omschrijft als de koloniale aanpak. Vandaag is Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) de grootste chipproducent van de wereld. Apple is één van zijn klanten, voor chips gebruikt in iPhones. Maar het duurde niet lang voor er milieuproblemen opdoken in Taiwan, met hoge concentraties van PFAS die tot 2009 teruggevonden werden in lokale rivieren. Recente ernstige droogtes hebben ook lokale boeren opgezet tegen chipproducenten.

Wanneer de relaties tussen China en de VS verzuurden, voelden producenten zich kwetsbaar. ‘Als China Taiwan zou binnen vallen, zou dat de grootste impact hebben op de globale economie die we al gezien hebben’, verklaarde Glenn O’Donnell, onderzoeksdirecteur van Forrester Research, aan Business Insider. ‘Halfgeleiders zijn de zuurstof van de globale economie geworden. Zonder chips kan je niet ademen’, voegde hij toe.

Vroeg of laat lijkt die Chinese inval in Taiwan er waarschijnlijk te komen. De controle over Taiwan staat centraal in het doel van de Chinese president Xi Jinping om een ‘grote verjonging van de Chinese natie’ te volbrengen tegen 2049, wanneer de Volksrepubliek China zijn honderdste verjaardag viert.

Techbedrijven hebben sindsdien getracht hun afhankelijk van Taiwan te verminderen. Sommigen openden daarom nieuwe afdelingen in de VS.

Eén van de grootste producenten van halfgeleiders, Intel, bouwt momenteel fabrieken met een totaal kostenplaatje van 20 miljard dollar in Ohio. Micron, een producent van computergeheugen en -data, zal 100 miljard dollar spenderen aan een chipfabriek in de staat New York. Ook het Zuid-Koreaanse Samsun Electronics, ‘s wereld grootste informatie tech bedrijf en chipproducent, bouwt een fabriek van 25 miljard dollar in Texas. En TSMC investeert 40 miljard dollar in twee fabrieken in Arizona.

Maar Arizona en Texas kampen nu al met ernstige watertekorten door de klimaatverandering. Die crisis zou sterk kunnen botsen met de chipproductie. In 2022, bijvoorbeeld, verbruikte TSMC alleen al zo’n 97 miljoen ton water.

Latijns-Amerika als productiehub

Vandaag zoeken high-techbedrijven locaties voor chipproductie en datacentra buiten de VS, en dan vooral in Latijns-Amerika. ‘Latijns-Amerikaanse landen hebben doorgaans minder strenge milieuvoorschriften dan de VS en Europa. En energie en water zijn er goedkoper’, legt Sebastián Lehuedé uit. Hij is als docent ethiek, AI en samenleving verbonden aan het departement Digitale Menswetenschappen aan de King’s College universiteit in Londen.

‘Terwijl de Verenigde Staten en China strijden om de dominantie in de globale halfgeleiderindustrie, wordt Latijns-Amerika een belangrijk slagveld.’

In 2023 kondigden Costa Rica en Panama aan de eerste chiphub te willen oprichten in Centraal-Amerika. In 2024 maakte ook de Dominicaanse Republiek duidelijk dat het een sleutelrol wil spelen in chipproductie. De Braziliaanse en Taiwanese autoriteiten bespraken al ‘de ontsluiting van het potentieel van de Braziliaanse halfgeleidermarkt’.

‘Terwijl de Verenigde Staten en China strijden om de dominantie in de globale halfgeleiderindustrie, wordt Latijns-Amerika een belangrijk slagveld’, berichtte U.S. Dallas News in oktober 2023.

Het datavolume dat in Latijns-Amerikaanse centra wordt verwerkt, verdubbelde sinds 2020, stelt de internationale vastgoedorganisatie CBRE. Dat volume zou tussen 2024 en 2029 jaarlijks met 9% verder stijgen, stelt het marktonderzoeksbureau Mordor Intelligence. Dataverwerking in Mexico zou dat hoge tempo zelfs overtreffen, met een jaarlijkse stijging van 11% tussen 2021 en 2026. Dit is de ‘enorme opkomst van datacentra in Latijns-Amerika’, stelt Layer 9, een datacenterprovider die zich op deze regio richt.

Costa Rica: een big tech hotspot

Omdat Big Tech zichzelf voorstelt als proper, groen en duurzaam, was de industrie opmerkelijk tevreden met zijn plannen voor een productiehub in Costa Rica. Het land wordt algemeen beschouwd als een globale trendsetter wat betreft duurzaamheid in combinatie met economische en sociaal verantwoorde ontwikkeling.

‘De VS ziet in Costa Rica een partner om te verzekeren dat de toeleveringsketen van halfgeleiders het tempo van de digitale transformatie kan blijven volgen’, verklaarde de Amerikaanse ambassadeur in Costa Rica, Cynthia Telles, in juli 2023.

‘Het BBP van Costa Rica kan niet begrepen worden zonder de activiteiten van Intel in het land’, aldus Pablo Gámez Cersosimo, een Costa Ricaanse onderzoeker met specialisatie in technologie en biodiversiteit. ‘Sinds 2020 exporteerde Intel 28 miljoen productie-eenheden naar 44 landen. Het opereert als een onderzoeks- en ontwikkelingscentrum — gericht op design, prototypering, testing en het valideren van geïntegreerde schakelingen en platformoplossingen — én als een assemblage- en testfabriek. Daarnaast opereert het ook als centrum voor globale dienstverlening. Intel stelt 3300 mensen tewerk in Costa Rica en voert momenteel een uitbreiding uit van 1,2 miljard dollar.’

‘In sommigen sectoren groeit het idee dat het milieu een obstakel is voor ontwikkeling.’

Zijn rol als high-tech hub levert Costa Rica wel degelijk milieurisico’s op. Bijna alle energie in het land is hernieuwbare energie van voornamelijk waterkracht en een beetje windenergie. Maar in 2023 leed Costa Rica onder een ernstige droogte, wat samenging met een stijging van 1,2 graden Celsius van het jaarlijkse globale gemiddelde sinds het pre-industriële tijdperk.

‘Het gebrek aan regen zorgde voor een vermindering van capaciteit in de productie van energie uit waterkracht’, legt Gámez Cersosimo uit. Tijdens de droogte van 2023 moest de overheid noodgedwongen olie importeren om zijn thermische centrales te laten draaien.

‘Costa Rica loopt gevaar door natuurrampen’, volgens de Global Facility for Disaster Reduction and Recovery. ‘De laatste 40 jaar is er een trend zichtbaar van een versterking van de hydrologische cyclus, waarbij er in kortere perioden meer intense regen valt.’ Die trend zal in de toekomst verergeren naarmate de klimaatverandering ‘een grotere frequentie of intensiteit van extreme weersomstandigheden zoals overstromingen en droogte met zich meebrengt’.

Volgens de voormalige viceminister van Milieu, Rafael Gutiérrez, nam het engagement van de regering op vlak van ecologische duurzaamheid in de loop der jaren af. ‘Decennia geleden deden we heel goede dingen. Daar zien we nog steeds goede resultaten van’, zei hij. ‘Maar de controle is verzwakt en budgetten zijn afgenomen. In sommigen sectoren groeit het idee dat het milieu een obstakel is voor ontwikkeling.’

Gámez Cersosimo vreest dat de water- en energie-intensieve chipproductie, samen met de escalerende klimaatverandering, alles erger zal maken. ‘We zijn getuigen van de komst van de halfgeleiderindustrie en die is afhankelijk van miljoenen liters water per dag.’

Milieu- en sociale impact

Nu al, nog voor de enorme vraag naar water en energie van AI er is, zijn er al wereldwijd berichten over de impact die datacentra hebben op de voorraden. Het aantal centra stijgt in Nigeria, waar de centra zich naast burgers bevinden die elke dag worstelen om aan genoeg drinkbaar water te geraken. Het stijgt ook in Uruguay, dat ondanks een recorddroogte waar het nog steeds onder lijdt, alsnog doorzet met de uitbreiding van zijn datacentra. Zelfs in India, waar rivieren opdrogen en het grondwater bijna volledig uitgeput is, is er nog een grote groei van datacentra zichtbaar.

40% van de bestaande halfgeleiderfaciliteiten bevindt zich al op plekken waar het risico op waterstress enorm hoog is.

Volgens AI-onderzoekster Valdivia zijn de sociaal-ecologische problemen die de centra veroorzaken het gevolg van een gebrekkige evaluatie door de autoriteiten bij de planning van de centra. Ze gaven hun goedkeuring, maar lieten het na te kijken naar de volledige levenscyclus van de centra.

‘De toevoerketen start met de extractie van natuurlijke bronnen, gaat dan naar de productie van chips, om vervolgens verder te gaan met het operationeel houden van data en AI in de centra, om tot slot, te eindigen met het dumpen van e-afval’, aldus Valdivia. De gevolgen zijn groter en reiken verder dan wat vooraf was ingeschat.

Veel analisten verwachten dat de situatie alleen maar zal verergeren. In een recent onderzoek kwam Josh Lepawsky, een professor geografie aan de Canadese Memorial University of Newfoundland and Labrador, tot de vaststelling dat 40% van de bestaande halfgeleiderfaciliteiten zich al in stroomgebieden bevindt waar het risico op waterstress hoog of extreem hoog wordt geschat voor 2030 tot 2040.

Het grote verlangen van ontwikkelingslanden om buitenlandse investeringen aan te trekken, veroorzaakt andere problemen. Ambtenaren hebben de neiging om de eisen van Big Tech prioritair te behandelen, in plaats van de dagelijkse behoeften van de lokale bevolking.

‘Toen de orkanen Maria en Irma Puerto Rico teisterden kwamen de datacentra op het eiland geen energie of water tekort’, zegt de datacentrumexpert Steven Gonzalez, wiens familie van Puerto Rico komt. ‘Terwijl burgers maandenlang zonder water en energie zaten, was er geen enkele downtime voor de centra.’ Google en zijn medewerkers doneerden wel 1,5 miljard dollar aan een herstelfonds na de doortocht van Maria.

Er zijn signalen dat het verzet groeit. Een Chileense lokale activist stelde de vraag: ‘Met Google als mijn buur, zal er dan nog water zijn?’ Een Chileense rechtbank luisterde in februari 2024 en draaide de vergunning voor een nieuwe datacentrum gedeeltelijk terug. Google moet nu een nieuwe aanvraag indienen waarbij het beter rekening houdt met de klimaatverandering.

AI’s vuile werk wordt uitbesteed

Big Tech bevindt zich vaak in landen waar arbeiders slecht betaald zijn en regulering zwak is. Er is een weinig bekend feit over AI dat hiervoor mee de oorzaak is. Om deze ogenschijnlijk magische, slimme en geautomatiseerde cyberproducten te produceren is een leger aan handenarbeid nodig.

Want tekst, foto’s en video’s gemaakt door AI moeten door mensen worden geordend, gecategoriseerd, opgekuist en ontgift. Dat gebeurt volgens de culturele normen van de VS, met specifieke standaarden voor haatspraak, porno en extreem geweld. Alleen wordt dit repetitieve, vaak saaie, maar ook emotioneel stressvolle werk doorgaans uitgevoerd door mensen elders in de wereld.

Historisch werd dat werk — ofwel data-annotatie — vooral gedaan in India, Pakistan en Bangladesh, legt Julián Posada, assistent-professor Amerikaanse studies aan Yale University, uit. Er werd ook melding gemaakt van data-annotatie-“sweatshops”, met uitbuiting en misbruik van arbeiders in de Filipijnen. En recenter komt er dus de nieuwe hotspot Latijns-Amerika bij.

Oskarina Fuentes is olie-ingenieur van opleiding. Aan de krant El País vertelde zij hoe ze door de economische crisis die in 2016 in Venezuela losbrak noodgedwongen naar Colombia trok, waar ze een onzichtbare AI-arbeider werd. Fuentes werkt voor Appen, een Australisch virtueel platform dat data verzameld voor Big Tech. De rol van Fuentes is ‘het taggen van data, om de prestaties van online bots te verbeteren’. Daarvoor verdient ze 200 tot 300 dollar per maand, wat bijna het minimumloon is.

We contacteerden Amazon, omdat één van zijn dochterbedrijven, Amazon MTurk, genoemd werd in een Reuters-artikel over de ‘precaire werkomstandigheden’ van Indiase AI-arbeiders in een ‘emotioneel belastende’ en ‘laagbetaalde job’. ‘We hebben niets toe te voegen aan het artikel van Reuters’, was het antwoord.

Waar er hyperinflatie en een economische crisis zijn, maar ook een goede internetinfrastructuur, komen AI-bedrijven om datawerk aan te bieden, vertelt Posada. Door de slechte economische situatie in Argentinië, volgt het land hetzelfde pad als Venezuela en Colombia.

‘Het model is zeer aantrekkelijk voor Big Tech, omdat je mensen in dollarcenten kan betalen’, aldus Posada. Werknemers worden geisoleerd, kunnen zich niet aansluiten bij een vakbond en staan onder voortdurend toezicht. ‘Wanneer hun productiviteit door het algoritme als ontoereikend wordt aangeduid, kunnen ze op staande voet worden ontslagen.’

Ook voor wat betreft het naleven van bestaande arbeidsregels zijn de bedrijven vaak niet zo waakzaam. ‘Er is bewijs dat ook kinderen dit werk doen’, vertelt Posada. ‘Een jongere vertelde me dat zijn grootmoeder haar verificatiegegevens van het systeem had doorgegeven zodat ook hij aan de slag kon.’ Veel werk is nochtans niet geschikt voor volwassenen, laat staan kinderen.

Posada toont het platform Hive waar dergelijk datawerk wordt aangeboden. Sommige jobs krijgen het symbool van een mes, wat erop wijst dat er gewelddadige inhoud te zien kan zijn. Maar dat symbool werd nog maar recent toegevoegd, en is de enige indicatie dat dit werk niet voor kinderen is. Dan hoeft het niet te verbazen dat dit werk dagdagelijks uitvoeren een impact kan hebben op het mentale welzijn van een werknemer.

Europese en Amerikaanse techbedrijven blinken uit in het ‘uitbesteden van schade’, zegt ook Lehuedé. Dat dit soort werk demoraliserend is en de geestelijke gezondheid van werknemers over de hele wereld ondermijnt, is al aangetoond.

Zich uitkopen van problemen

Big Tech weet dat de consumptie van water en energie door AI zeer snel toeneemt en een politieke en publieke bezorgdheid wordt. Maar Google zegt dat sommige van de meest alarmerende voorspellingen niet accuraat zijn.

‘AI bevindt zich op een keerpunt. De toekomstige groei van energiegebruik en emissies door AI in datacentra voorspellen is een uitdaging. Historisch gezien is de energieconsumptie van datacentra trager gegroeid dan de vraag naar computerkracht’, zegt de woordvoerder van Google. ‘We gebruikten beproefde praktijken om de CO2-voetafdruk te verkleinen. Samen kunnen die de energie die nodig is voor het trainen van een AI-model tot 100 keer verminderen en de uitstoot ervan tot 1000 keer verkleinen. We zijn van plan om deze praktijken te blijven toepassen en nieuwe manieren te ontwikkelingen om AI-computerkracht efficiënter te maken.’

Daartegenover erkennen andere leiders in de AI-industrie dat de huidige techgolf waarschijnlijk niet duurzaam is omdat de wereld niet genoeg elektriciteit kan genereren om de snelgroeiende industrie te ondersteunen. Daarbij wordt de milieu-impact buiten beschouwing laten.

Tijdens het World Economic Forum in januari waarschuwde Sam Altman, CEO van OpenAI, dat de AI-industrie en de wereld in de richting een catastrofale energiecrisis gaan. ‘Er is geen weg voorwaarts. zonder een doorbraak’, zei hij, wijzend op wat hij als de oplossing acht: kernfusie.

Momenteel voert Altman gesprekken met investeerders, waaronder de regering van de Verenigde Arabische Emiraten, om middelen te verzekeren voor een gedurfd plan dat de grootste investering in de wereldgeschiedenis zou zijn. Het doel is 5 tot 7 biljoen dollar op te halen voor een crashonderzoeksprogramma voor de financiering van een planetaire energietransformatie.

Altman geeft daarnaast toe dat hij zich zelf voorbereidt op een ramp. ‘Ik heb wapens, goud, kaliumjodide, antibiotica, batterijen, water, gasmaskers van het Israëlische leger en een groot stuk land in Big Sur waar ik heen kan vliegen.’

Maar zelfs al zou kernfusie op grote schaal haalbaar blijken te zijn, zou het effect ervan pas halverwege deze eeuw merkbaar zijn, halen critici aan. Zelfs dan zou deze oplossing de dreigende water- of vervuilingscrisis niet oplossen maar er nog steeds in grote mate aan bijdragen.

Analisten noemen het idee simplistisch, omdat het geen rekening houdt met de negatieve gevolgen van het gigantische energie-infrastructuurproject dat Altman voor ogen heeft. Gevolgen voor de negen planetaire grenzen, waarvan de mensheid er op dit moment al zes op gevaarlijke manier heeft overschreden.

Het idee van Altman is ook simplistisch, zeggen analisten, omdat het geen rekening houdt met de negatieve gevolgen die een dergelijk gigantisch energie-infrastructuurproject zou hebben op de negen planetaire grenzen, waarvan de mensheid er al zes op gevaarlijke wijze heeft overschreden.

‘We moeten onze elektronische zolder dringend opruimen.’

Milieuwetenschapper Johan Rockström argumenteert dat wat we dringend nodig hebben een ‘globale duurzame transformatie’ is. En dat elke grootschalige onderneming heel voorzichtig in acht moet nemen wat de positieve en negatieve effecten kunnen zijn op alle negen van de planetaire grenzen, waarvan de klimaatverandering slecht één is.

Zonder zo’n allesomvattende milieu-evaluatie, zou een eventuele doorbraak door Altman op vlak van energie, de groei alleen maar versnellen, waardoor andere rampzalige problemen zouden ontstaan. Alvorens met dergelijk project verder te gaan, is het belangrijker om de vervuiling door de snel geïntensiveerde AI en het elektronische afval van datacentra te evalueren. Dat laatste is nu al de snelst groeiende en meest giftige afvalstroom ter wereld. Om nog maar te zwijgen over het risico dat gepaard gaat met nieuwe kernfusiecentrales.

Anderen roepen op tot een heel andere aanpak. Het merendeel van de data dat bijgehouden wordt in de datacentra is irrelevant afval, zeggen ze. 80% zijn video’s en we moeten onze elektronische zolder dringend opruimen. Deze critici willen strengere kwaliteitscontroles and veiligheidsvoorschriften voor AI. Ook willen ze een veel breder consultatieproces alvorens groen licht gegeven wordt voor de bouw van nieuwe datacentra.

‘Het toevoerketenkapitalisme van AI moet “van onderuit en langs de linkse zijde” worden onderzocht’, zegt Valdivia. Hiermee verwijst ze naar de slogan van de Mexicaanse revolutionaire Zapatistenbeweging van 1985. Die stelt dat economieën onderzocht moeten worden vanuit het perspectief van zij die historisch onderdrukt werden.

‘Dit brengt een radicaal en kritisch perspectief, onthult algoritmische schade door extractivisme, onteigening en het destructieve vermogen van het kapitalisme. Gezien de huidige context van de de klimaatcrisis, zou de AI-gemeenschap dit perspectief moeten omarmen.’

Sommige aardewetenschappers denken in dezelfde richting. Ze stellen dat de negen planetaire grenzen voor de handhaving van een “veilige ruimte voor de mensheid” moeten worden aangevuld door een tiende sociale grens, gericht op menselijke rechtvaardigheid.

‘We hebben nood aan een democratisch gesprek op wereldschaal over de toewijzing van datacentra. Een gesprek dat een stem en rechten geeft aan de hele mensheid en de grote diversiteit van natuur’, zegt Lehuedé. ‘De kern van het probleem is dat een technologische ecologische visie door het Globale Noorden aan het Globale Zuiden wordt opgelegd.’

Dat is niet nieuw met AI, maar kent een 500-jarige geschiedenis in Latijns-Amerika. Valdivia wijst erop dat Spaanse kolonisten het water herleidden naar hun elitenederzettingen en industrieën. ‘Dat zorgde voor een destabilisatie van het natuurlijke waterbestand en de onteigening van inheemse gemeenschappen in Querétaro.’

Latijns-Amerikaanse gemeenschappen zijn in toenemende mate op hun hoede voor wat zij als de ecologische en sociale onrechtvaardigheden zien van Big Tech. Tijdens de viering van El Día de Los Muertos (de Mexicaanse Dag van de Doden), herinnert Valdivia zich, waren er protesten voor het gemeentehuis van Querétaro. ‘Demonstranten droegen slogan zoals “Dit is geen droogte, maar plundering”, “Water is geen business” en “Water voor het volk, niet voor de bedrijven”. Misschien is het tijd dat Google en co eens luisteren.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Engels bij Mongabay en werd door MO* in een vertaalde versie gepubliceerd via het globale journalistieke samenwerkingsverband Covering Climate Now.