Onverwachte twist tijdens verkiezingen in Guatemala

Tegen de verwachtingen in mag Bernardo Arévalo van de centrumlinkse partij Semilla naar de tweede ronde van de verkiezingen in Guatemala. Patricia Verbauwhede van Broederlijk Delen geeft in deze blog wat meer duiding bij deze onverwachte wending.

Op 25 juni trokken zo’n vijf miljoen Guatemalteken uiteindelijk naar de stembus om een nieuwe president, parlement en lokale besturen te verkiezen. In een opinie voor MO* waarschuwde ik dat het de meest onvrije verkiezingen in decennia zouden worden, ondanks de internationale waarnemingsmissies. De democratische rechtsstaat in het land is immers de afgelopen jaren in hoog tempo afgebroken. De elite zorgde er van tevoren voor dat de stem van het volk geen onwelkome verrassingen zou opleveren.  

Maar tegen de verwachtingen in is dit toch gebeurd. Bernardo Arévalo, van de centrumlinkse partij Semilla, mag als één van de twee presidentskandidaten naar de tweede ronde. Volgens alle voorafgaande peilingen was Arévalo kansloos. Afwachten tot 20 augustus of deze sprankel van hoop voor de democratie in Guatemala terecht is of niet.  

De zoon van

Bernardo Arévalo is de zoon van Juan José Arévalo, de eerste democratisch verkozen president van Guatemala. Tijdens zijn regeerperiode (1945-1951) maakte hij aanstalten om een herverdeling van het grondbezit door te voeren. Die poging zou enkele jaren later door een militaire coup, met steun van de VS, verijdeld worden en leiden tot een lange en bloedige burgeroorlog. De verkiezing van Bernardo Arévalo is als “zoon van” van groot symbolisch belang. Bovendien is hij kandidaat van een partij die geen deel uitmaakt van het zogenaamde “pact der corrupten”, waarmee men doelt op de gevestigde orde van politici, oligarchen en bedrijfsleiders in Guatemala.

Het lijkt een ultieme kans om de mensenrechten te laten zegevieren boven het geweld dat Guatemala ook na de Vredesakkoorden van 1996 teisterde, samen met de corruptie en ongelijkheid.

Observatiemissie

Partners van Broederlijk Delen zijn voorzichtig optimistisch. Er kan immers nog veel gebeuren tot aan de tweede ronde. Op sociale media wordt Arévalo al afgeschilderd als een gevaarlijke extreemlinkse figuur, die het land in het verderf zal storten. Zoals gebeurde met enkele kandidaten die uitgesloten werden in de eerste ronde, kan er “bewijs” tegen hem gevonden worden waardoor hij niet langer verkiesbaar is.

Op sociale media wordt Arévalo al afgeschilderd als een gevaarlijke extreemlinkse figuur, die het land in het verderf zal storten.

Om die reden dringt Broederlijk Delen, samen met andere organisaties die in Guatemala werkzaam zijn, erop aan dat de Europese Unie haar observatiemissie verlengt tot aan de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. 

Redenen voor bezorgdheid 

Slechts 54% van de kiesgerechtigden ging stemmen en 17% daarvan stemde blanco of ongeldig. Het Guatemalteekse congres blijft gedomineerd door de traditionele partijen, die gelinkt zijn aan praktijken van corruptie en belangenvermenging.

Ook op lokaal vlak is de verkiezingsuitslag zorgwekkend. Zo bereikte ons vanuit Retahuleu via partner ASERUS de getuigenis van Walter René Pérez López, een jonge activist die bijzitter was in een lokaal kiesbureau. Hij vertelt hoe in verschillende gemeenten mensen werden geïntimideerd en zelfs met geweld belet werden om hun stem uit te brengen.

Walter roept iedereen op om Guatemala niet in de steek te laten: ‘Laat ons het verschil maken en ons Guatemala redden van het huidige systeem en kiezen voor wie het werk van de inheemse volkeren en sociale organisaties ondersteunt.’

Hij roept ook de internationale instellingen op om de Guatemalteekse bevolking te steunen. ‘Door de corruptie te blijven aanklagen en het criminaliseren van mensenrechtenverdedigers en journalisten aan de kaak te stellen’, verduidelijkt hij. 

Een ultieme poging om de uitslag alsnog te keren

De gevestigde orde liet er geen gras over groeien. 10 politieke partijen dienden een klacht in voor vermoedelijke verkiezingsfraude en haalden op 1 juli hun gelijk bij het Grondwettelijk Hof. Het Kiestribunaal mag de uitslag van de verkiezingen niet formaliseren en moet binnen de vijf dagen onderzoeken of er geldig gestemd is.

Er wachten het land nog spannende tijden.  

Het is zonneklaar dat het establishment ten alle prijs wil verhinderen dat een hervormingsgezinde presidentskandidaat naar de tweede ronde gaat. Zowel de internationale gemeenschap (VS en EU), de bisschoppenconferentie van Guatemala als tal van Guatemalteekse organisaties en bewegingen tekenen hevig protest aan. Ze zien geen enkele reden om de uitslag van de verkiezingen in twijfel te trekken en dringen aan om de democratie niet in gevaar te brengen.

Er wachten het land nog spannende tijden.  

Patricia Verbauwhede is beleidsmedewerker bij Broederlijk Delen.