Verkiezingscampagne en ramadan in Senegal: tussen kater en euforie?

‘Sonko moy Doimaye, Diomaye moy Sonko’ wordt in Senegal luid gescandeerd, van Dakar tot Ziguinchor van Matam tot Bakel. De echo’s van oppositiekandidaat Ousmane Sonko overstijgen elk ander campagnegeluid van de andere 18 presidentskandidaten. Een impressie van MO*blogger Halewijn Timmerman.

Als politicoloog en inwoner van Senegal zijn het ongelofelijke tijden. Een niet te begrijpen parcours voor buitenstaanders tussen maart 2021 en vandaag als je de gebeurtenissen oplijst.

Wanneer je niet overtuigd bent dat politiek een gevaarlijk spel is, moet je het feitenrelaas naar aanloop van deze verkiezingen goed proberen te begrijpen. Waar we in België waarschuwen dat je een olifantenhuid moet hebben om aan politiek te doen, is het in Senegal wijs om je voor te bereiden op enkele maanden gevangenisstraf.

Meer en meer is ook in Senegal aandacht voor het daadwerkelijke partijprogramma in plaats van de ‘op-de-manpolitiek’ dat diepgeworteld zit in de traditionele politiekvoering en typisch is aan een presidentieel regime. Dat vertaalt zich in een app als Jangat, waarin partijprogramma’s werden verzameld en toegankelijk gemaakt voor het publiek via AI. Het kan allemaal in Senegal en toont een ander beeld dan de oranje avondzon die achter de idyllische baobab de avond doet vallen.

Op vrijdag 15 maart gaven Ousmane Sonko en Bassirou Diomaye Faye hun eerste persconferentie. Ik zat op de eerste rij en keek samen met zowat half Senegal toe. Ze zijn lid van de oppositiepartij PASTEF en komen samen op.

Ze waren nog geen 24 uur uit de gevangenis. Met nog maar 8 dagen voor de verkiezingen speelt de tijd hen echt parten. Daar waar de connotatie van tijd in Senegal soms creatieve invullingen krijgt, moet het nu snel gaan. Er is geen tijd te verliezen.

Iedereen zit voor de buis, of eerder: voor de Facebooklives en YouTubestreamings, aangezien de nationale televisiezenders in Senegal de prioriteit gaven aan de volleybalwedstrijd tussen Ghana en Tunesië. Iedereen heeft zo zijn prioriteiten.

Wankele macht

Wie de persconferentie van Sonko en Diomaye goed volgde, de verschillende partijprogramma’s van alle kandidaten las en het campagneverloop van de andere kandidaten in de gaten hield, moet wel enkele zaken opgevallen zijn.

De hele politieke periode analyseren zou ons te ver afleiden van waar het om gaat: het presidentschap en de verkiezingen van 24 maart. Tenminste, als we mogen geloven dat deze daadwerkelijk doorgaan.

Voormalig eerste minister en presidentskandidaat voor de partij van zittend president Macky Sall, Amadou Ba was op het moment van Sonko’s vrijlating al in volle campagnemodus in de stad Saint-Louis. Maar die campagne verloopt niet helemaal zonder zorgen.

Verschillende bronnen bevestigen dat het niet botert tussen Sall en Ba. Sall zou Ba geen cent geven voor zijn voor zijn verkiezingscampagne. Er gaan ook heel wat geruchten rond dat Ba miljarden boekhoudkundig verloren liet gaan onder Macky’s bewind. Dit kon niet slechter vallen, nadat Sall twee keer teruggefloten werd door het Grondwettelijk Hof. De legitimiteit van de zittende macht staat op wankele poten.

Jong kiespubliek

De persconferentie van Sonko en Diomaye begon zo’n 10 academische kwartiertjes later dan gepland. Ruim op tijd en binnen het cultureel aanvaardbare. Je went eraan.

De communicatiestrategie van PASTEF raakt aan de grenzen van het sublieme. De persconferentie verliep sereen, integer en oprecht, met een dosis populisme. Het is handboekmateriaal voor politieke communicatiewetenschappers.

Het charisma van Sonko en zijn eloquentie deden heel kijkend Senegal naar adem happen. Hij bedankte zijn militanten om alert en trouw te blijven, ook met twee kopstukken in de gevangenis. Hij begrijpt als geen ander dat natrappen en wraakacties geen electorale voordelen opleveren en sprak daarom over ‘gerechtigheid’: geen wraak, maar wel het recht dat zal geschieden.

Populistische retoriek die is gekanteld in een 100% panafrikanistisch discours werkt beter dan ooit. Het is een discours waarin een land als Senegal op zoek wil gaan naar gelijkwaardige partnerschappen met een elite die werkt voor hun volk. Dat is precies wat de Senegalezen willen horen.

De Senegalese jeugd is de grootste groep van het huidig electoraat. Met een gemiddelde leeftijd van 20 jaar moet je de taal van de jongeren spreken. TikTok en socials for the win dus. Dat is wat de jeugd zal doen bewegen en waar de hele regio op dit moment mee speelt. Nu is het voor Sonko hopen dat ze een identiteitskaart hebben en dus kunnen gaan stemmen.

De taakverdeling tussen Diomaye en Sonko is klassiek en wat verwacht was. Sonko sprak in het Wolof met uitzondering van zijn passage over de CFA, de Senegalese munt die nog gedrukt en gedirigeerd wordt vanuit Frankrijk. PASTEF beschouwt het als een voortzetting van het koloniale verleden.

Diomaye had nood aan een spiekbriefje. Zijn discours is eerder gestoeld op zijn technische kennis, in plaats dat van een staatsman. De heersende partij en andere tegenstanders gebruiken het vaak als argument, met de vraag of Diomaye wel kan regeren. Net zoals de vraag of een partij die nog maar 9 jaar bestaat en geen bestuurservaring heeft wel een staatsman kan leveren. Ze zouden het eens aan Bart De Wever kunnen vragen.

Toch is het de vraag wie de populariteit van PASTEF en hun panafrikanistisch discours kan indammen. Met zijn eloquentie en ongelofelijke populariteit is Sonko misschien zelfs een betere eerste minister dan president, omdat een president in Senegal traditioneel minder publieke debatten voert.

Diomaye countert de kritiek over het ‘gebrek aan bestuurservaring’ met de vraag welke ervaring dan precies nodig is in Senegal. Wordt er dan ervaring gezocht in het slecht besturen van een land? Of wil Senegal toch liever een goed en oprecht bestuur, met liefde voor het land?

Het is een open deur, maar ze moet wel worden ingetrapt. Ook Sonko herhaalde dit in zijn discours, later tijdens de campagne in Bignona en Ziguinchor.

Wat in de perszaal op 15 maart nog opviel was de dynamiek tussen Sonko en Diomaye. Die is strategisch goed gezien en zal volgens mij Sonko’s populariteit alleen maar vergroten. Het laat zien dat PASTEF één blok is. Al schommelden de kijkcijfers wel wanneer Diomaye het woord nam tegenover Sonko.

De verwachtingen die Sonko en Diomaye met hun retoriek en partijprogramma creëren zijn torenhoog. Het is één ding om je partijprogramma te verdedigen, maar nog iets anders om dit uit te voeren.

Bij een verkiezing erven ze een — naar eigen zeggen — ‘puinhoop en wanbeleid van 12 jaar’. Senegal kampt ook effectief met een torenhoge staatsschuld en kan niet rekenen op buitenlandse investeringen die zomaar zullen binnenstromen.

Senegal staat ook aan de vooravond van de eerste gas- en petroleumverkoop, wat de inzet verhoogt en de vraag naar goed bestuur enorm de hoogte injaagt. Tot nog toe slaagde nog maar één Afrikaans land erin om olie en gas te verkopen met voordelen voor de bevolking en ontwikkeling van het land. Merci Botswana. Alleen heeft dat land de bevolkingsgrootte van Berlijn en bestaat die uit slechts één etnische groep. De realiteiten liggen dus ver uit elkaar.

Voor 24 maart, de dag dat de verkiezingen zóúden plaatsvinden, zal er nog veel gebeuren. De uitdagingen zijn enorm, de verwachtingen hoog en de inzet nog hoger.