Staan vrouwen herverkiezing Bolsonaro in de weg?

Braziliaanse vrouwen betoogden in 2018 massaal tegen de extreemrechtse Jair Bolsonaro met de slogan #Élno (‘niet hij’), maar wisten niet te voorkomen dat hij president werd. Maar ook dit jaar lijken de vrouwelijke kiezers vastbesloten om zijn mogelijke herverkiezing te dwarsbomen.

Dat het niet botert tussen vrouwen en de 67-jarige Bolsonaro blijkt duidelijk uit de peilingen. Niet alleen loopt de voormalige legerkapitein achter op zijn tegenstander, oud-president Luiz Inácio Lula da Silva (kortweg Lula), het vrouwelijk kiespubliek geeft ook consistent de voorkeur aan het 76-jarige linkse boegbeeld.

Vanwege zijn uitspraken en acties staat Bolsonaro als seksistisch zo niet ronduit als vrouwenhater te boek.

In een recente peiling door Datafolha behaalde Bolsonaro slechts 29 procent van de stemintenties onder vrouwen, tegenover 46 procent voor favoriet Lula, die opkomt voor de linkse Arbeiderspartij (PT). De eerste ronde van de presidentsverkiezing in Brazilië, met ruim 215 miljoen inwoners het grootste land van Latijns-Amerika, vindt plaats op 2 oktober.

Vrouwenhater

Als alleen mannen mochten stemmen in de aankomende presidentsverkiezingen, dan zou de autoritaire Bolsonaro als winnaar uit de bus komen, met 44 procent in vergelijking met de 37 procent van Lula. Maar gezien het electoraat van 156 miljoen Brazilianen voor 52 procent uit vrouwen bestaat, krijgt Lula 45 procent van de totale kiesintentie achter zijn naam, tegenover 33 procent voor Bolsonaro.

Dat opmerkelijke verschil mag niet verbazen. Vanwege zijn uitspraken en acties staat Bolsonaro als seksistisch zo niet ronduit als vrouwenhater te boek. Zijn triomf in 2018 had hij dan ook te danken aan een grote voorsprong onder mannen.

Journalisten

Een goed deel van Bolsonaro’s permanente confrontatie met vrouwen speelt zich in de media af. Vera Magalhães, columniste voor de krant O Globo en presentator van een tv-talkshow, is het laatste slachtoffer.

Niet alleen vrouwen, journalisten in het algemeen zijn een frequent doelwit van aanvallen uit het kamp-Bolsonaro.

Bolsonaro noemde haar ‘een schande voor de Braziliaanse journalistiek’ omdat ze tijdens een debat tussen de belangrijkste kandidaten een vraag had gesteld over desinformatie rond coronavaccins die de president verspreidde. ‘Leugenachtige beschuldigingen’, protesteerde Bolsonaro, hoewel hij het vertikte zich te laten vaccineren en de betrouwbaarheid van sommige vaccins in twijfel heeft getrokken.

Een parlementslid uit het kamp van Bolsonaro, Douglas Garcia, herhaalde de aanval op de journalist twee weken later. Ook beweerde hij dat ze een maandsalaris van ongeveer 96.000 dollar verdiende, een beschuldiging die voordien publiekelijk was ontkracht.

The Hate Machine

Niet alleen vrouwen, journalisten in het algemeen zijn een frequent doelwit van aanvallen uit het kamp-Bolsonaro. Die komen hoofdzakelijk in de gedaante van censuur, pogingen om nieuws in diskrediet te brengen en verbale aanvallen. Vlaggendrager Bolsonaro moedigt aanhangers aan om zijn voorbeeld te volgen.

Patricia Campos Mello, een verslaggever bij de krant Folha de São Paulo, bracht de massale verspreiding van nepnieuws via WhatsApp en andere sociale netwerken in de aanloop naar de verkiezingen van 2018 in verband met het campagneteam van Bolsonaro, dat daarmee de verkiezingsregels schond.

‘Idioot’, ‘onwetend’, ‘ongeletterd’, het is slechts een greep uit de beledigingen die Bolsonaro voorbehoudt voor journalisten die hem ongemakkelijke vragen stellen.

Campos’ onthullingen, opgesomd in het boek ‘The Hate Machine’, ontketenden een campagne van laster en intimidatie aan haar adres. Bolsonaro insinueerde zelfs publiekelijk dat ze zich prostitueerde om informatie te verkrijgen. Daarvoor werd hij door de rechtbank veroordeeld tot schadevergoeding ten belope van 6700 dollar.

Miriam Leitão, een bekende economiecolumnist bij O Globo, is nog een slachtoffer van aanvallen door de familie Bolsonaro. Haar getuigenis over haar tijd in de gevangenis en de martelingen die ze onderging tijdens de militaire dictatuur omschreef de president als ‘leugens’, terwijl het om bewezen feiten gaat. ‘Idioot’, ‘onwetend’, ‘ongeletterd’, het is slechts een greep uit de beledigingen die Bolsonaro voorbehoudt voor journalisten die hem ongemakkelijke vragen stellen.

Vermoedens van corruptie

Amanda Klein, journalist bij een zender die als pro-Bolsonaro bekendstaat, omschreef de president als ‘licht’; ook haar probeerde hij in diskrediet te brengen door suggesties over haar privéleven en ‘een echtgenoot die op mij stemt.’

Klein had de president gevraagd hoe de familie Bolsonaro aan het geld was gekomen om sinds de jaren negentig 107 eigendommen te kopen, informatie die een nieuwssite boven water kreeg. Vragen van oppositiepolitici en journalisten over het onderwerp negeert Bolsonaro.

Al jaren hebben media en justitie aandacht voor het nauwelijks verklaarbare vermogen van de Bolsonaro’s, die geen grote officiële inkomstenbronnen hebben. De president is in verband gebracht met verduistering van ambtenarenlonen. Maar onderzoeken naar mogelijke corruptie werden nietig verklaard vanwege onregelmatigheden in het politieoptreden.

Vijanden

Toch kunnen eventuele corruptieschandalen Bolsonaro nog zuur opbreken. Zijn campagne drijft immers op beschuldigingen van corruptie tegen Lula, die daarvoor in de gevangenis heeft gezeten, en links in het algemeen. Daarom is het weinig verrassend dat journalisten, en dan vooral vrouwelijke journalisten, die het onderwerp aansnijden door het kamp-Bolsonaro als vijanden worden gezien.

Maar de manier waarop de president en zijn aanhangers vrouwelijke critici behandelen werkt averechts. Met elke seksistische opmerking vervreemdt Bolsonaro vrouwen nog een beetje meer. Als hij er niet in slaagt zijn achterstand bij vrouwen op de een of andere manier goed te maken is hij bij voorbaat verloren. En door sommige maatregelen, waaronder een soepelere wapenwetgeving, wakkert hij de vrouwelijke oppositie nog meer aan.

In een poging om alsnog bij vrouwelijke kiezers op een goed blaadje te komen wordt de first lady, Michelle Bolsonaro, opgevoerd. De hoop is dat ze als evangelische christen de perceptie kan keren. Maar volgens de laatste peilingen werpt de strategie tot dusver geen vruchten af.