'Behandeling psychiatrische patiënten mensonterend'

MDRI, een organisatie uit Washington, bracht sinds het midden van de jaren negentig verschillende rapporten uit over de situatie in Mexico, Peru, Paraguay en Uruguay. Deze maand stuurde de organisatie een team naar Argentinië om daar de omstandigheden in psychiatrische instellingen te onderzoeken.

In Latijns-Amerika is de afgelopen jaren op verschillende terreinen vooruitgang geboekt in de behandeling van psychiatrische patiënten. Het oude model waarbij patiënten worden opgesloten, maakt geleidelijk plaats voor een systeem van dagbehandeling waarbij de patiënt contact houdt met familie en zijn leefomgeving.

Verwaarlozing en mishandeling komen echter nog steeds voor in ziekenhuizen, zegt Csar Bauelos, directeur van het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Cuauhtmoc in Mexico-Stad. Cuauhtmoc levert jaarlijks 35.000 dagbehandelingen. Het centrum, dat zorg biedt aan mensen met verschillende stoornissen, opereert vanuit een oud huis en beschikt over eenvoudige, maar goed onderhouden apparatuur. Het belangrijkste doel van Cuauhtmoc is voorkomen dat mensen worden opgenomen in ziekenhuizen waar ze geïsoleerd worden van hun familie en de samenleving. Volgens Bauelos verschilt het niveau van de zorg sterk in diverse instellingen en ziekenhuizen.

MDRI documenteerde tussen 1996 en 1999 verschillende gevallen van schendingen van de mensenrechten tijdens bezoeken aan psychiatrische ziekenhuizen in Mexico. In een psychiatrische instelling in Jalisco, in centraal-Mexico, waren de omstandigheden op de kinderafdeling bedroevend, volgens het MDRI-rapport. Kinderen lagen op matten op de vloer en sommige zaten onder de urine en uitwerpselen. Overal zaten vliegen en er hing een bedwelmende stank, meldt het rapport. En kind zat vrijwel de hele dag vastgegespt in een rolstoel en andere kinderen lagen vastgebonden op bed, volgens het rapport.

Vier maanden geleden noemde de Braziliaanse Orde van Advocaten de omstandigheden in de psychiatrische instellingen in Brazilië verschrikkelijk. Ongeveer honderd advocaten bezochten tegelijkertijd, onaangekondigd 38 willekeurig uitgekozen psychiatrische instellingen. In totaal heeft Brazilië tweehonderd instellingen, die samen 50.000 patiënten opvangen. Ik was geschokt, zegt Edisio Simoes Souto, voorzitter van de mensenrechtencommissie van de Orde van Advocaten. Erover horen is nog iets anders dan het met eigen ogen zien. Patinten zouden volgens hem halfnaakt en vies zijn, geen medische zorg krijgen en er waren geen programma’s om ze te leren in de maatschappij te functioneren.

In buurland Paraguay constateerde MDRI grove schendingen van de mensenrechten in een psychiatrisch ziekenhuis met 460 patiënten. Twee puberjongens werden al jaren naakt opgesloten in kleine isoleercellen zonder toegang tot een toilet. Tientallen andere patiënten verbleven op overvolle zalen, zonder behandeling. Nadat MDRI de zaak aankaartte bij het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens (IACHR), ontsloeg de Paraguayaanse regering de directeur van de instelling. Daarna werd een herstructureringsprogramma opgezet.

In Peru noteerde de organisatie in 2003 serieuze schendingen van de mensenrechten bij mensen met een verstandelijke handicap. Het vorig jaar verschenen rapport meldt onder meer onmenselijke en vernederende behandeling in instellingen, discriminatie bij het verstrekken van zorg en sociale hulp en belemmering bij integratie in de samenleving.

Ondanks alle negatieve rapporten is de toestand over het geheel genomen toch verbeterd. In verschillende landen, zoals Mexico en Uruguay, nam het aantal mensen in psychiatrische ziekenhuizen af. De meeste patiënten krijgen nu een dagbehandeling terwijl ze bij familie of verzorgers blijven wonen.

Uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) blijkt dat wereldwijd ongeveer 400 miljoen mensen aan psychiatrische en neurologische stoornissen lijden. In 228 miljoen gevallen zijn die veroorzaakt door alcoholmisbruik en in 60 miljoen gevallen gaat het om zwakbegaafdheid. Daarnaast lijden 22 miljoen mensen aan dementie en 45 miljoen aan schizofrenie. Jaarlijks vinden er tussen de tien en twintig miljoen pogingen tot zelfdoding plaats en een miljoen zelfdodingen. In de moderne psychiatrie worden mensen met een stoornis zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving. Dat kan echter alleen als ze de juiste medicijnen en ondersteuning krijgen. (JS/PD)