Extreemrechts rukt op in Hongarije

In Hongarije leverden de Europese verkiezingen vorige maand een rechts resultaat op. Winnaar werd de rechtse oppositiepartij Fidesz. Het extreemrechtse Jobbik (Beweging voor een Beter Hongarije) sprong naar 15 procent.
 
Velen wijten de score van Jobbik aan de zwakte van de regerende socialisten. Links is niet in staat met de Roma-kwestie om te gaan, zeggen ze. Het veegt het probleem onder de mat of richt alle schijnwerpers op de “fascistische dreiging”. Anderen leggen de schuld bij rechts, dat die dreiging zou minimaliseren.
Bij rechts Hongarije bestaat een sterke weerstand tegen de Roma, een zigeunervolk dat in de veertiende eeuw van India naar Europa migreerde. Volgens veel waarnemers heeft de groeiende vijandigheid te maken met de economische crisis. Hongarije werd harder door de crisis geraakt dan veel andere Europese landen.
Analisten wijzen erop dat Jobbik vooral proteststemmen kreeg. Hongaren blijken de politiek en de politici sterk te wantrouwen. Door de lage opkomst, 36 procent, kwam de indrukwekkende score van extreemrechts nog beter uit de verf.

Universiteitsstudenten

Jobbik begon als een beweging van rechtse universiteitsstudenten. In 2003 werd ze een partij. Ze zette zwaar in op de “Roma-criminaliteit”, een thema dat anderhalf jaar geleden nauwelijks iets voorstelde in de Hongaarse politiek. Jobbik kon het versnipperde extreemrechtse landschap verenigen en slaagde er bovendien in zich te positioneren als een partij die de klassieke tegenstelling tussen links en rechts oversteeg.
In tegenstelling tot haar extreemrechtse voorgangers scoort Jobbik goed op het platteland, vooral arme regio’s waar veel Roma wonen.
“De Roma zijn geen populair onderwerp, dus om meer stemmen te halen benadrukten de liberalen en socialisten het thema niet te veel in hun campagne”, zegt antropoloog en Roma-expert Gergo Pulay. “Als je als kiezer het gevoel had dat er een probleem was en naar een partij zocht die daar iets duidelijks over zei, dan kwam je bij Jobbik terecht.”

Hongaarse Wacht

De partij maakte ook handig gebruik van de media, vooral met zijn Hongaarse Wacht, een semi-paramilitaire groep van “bezorgde burgers” die de Hongaren tegen “Roma-criminaliteit” moet beschermen.
De rest van Europa was men geschokt door deze Hongaarse Wacht, maar uit recente opiniepeilingen blijkt dat de Hongaren nog altijd banger zijn van Roma dan van de Hongaarse Wacht. De overheid besloot de Wacht te verbieden en dat belooft veel controverse en juridische procedures.
Een andere belangrijke factor in het succes van Jobbik is de telegenieke Krisztina Morvai, de advocate die de Europese lijst trok. Morvai was vroeger lid van het VN-Comité voor de Eliminatie van Discriminatie van Vrouwen. Ze verwierf in rechtse kringen heel wat prestige na haar onderzoek naar politiegeweld bij het straatprotest tegen de socialistische regering in 2006.

Gevoed door Fidez

Links zegt dat de radicalisering in Hongarije gevoed wordt door Fidesz. De partijtop van Fidesz veroordelt Jobbik en haar Hongaarse Wacht wel, maar op lagere echelons bestaat er sympathie voor de extreemrechtse formatie en is er zelfs samenwerking in gemeenteraden. Gabor Vona, de leider van Jobbik, is overigens voormalig lid van Fidesz.
Fidesz is de laatste tijd naar het centrum opgeschoven en ironisch genoeg heeft dat ontgoochelde rechtse kiezers in de armen van Jobbik gedreven.

Zonder veel verdere invloed

Antropoloog Gergo Pulay ziet “geen ernstige grond voor antiracistische actie in Hongarije. Wat we zien met zulke campagnes hier is dat ze alleen mensen mobiliseren die al zo denken, zonder veel verdere invloed.”
Pulay geeft ook de samenleving een deel van de schuld. “Er is een zekere cultus van ‘de urgentie’ van het Roma-probleem. Daardoor is er weinig tijd om na te denken en worden er onmiddellijke oplossingen gevraagd. Die urgentie creëert ruimte voor talrijke slecht voorbereide acties door zelfverklaarde experts, met zeer twijfelachtige resultaten.”
Bovendien verdwijnt veel geld op hogere niveaus in de bureaucratie, maar de publieke opinie geeft de Roma daarvan de schuld, zegt de antropoloog. “Net zoals in de rest van Oost-Europa schieten de niet-gouvernementele organisaties als paddenstoelen uit de grond en die hebben de laatste tien tot vijftien jaar hun eigen bureaucratie ontwikkeld.”