Kan groene kandidate Braziliaanse presidentsverkiezingen beslissen?

Maria Osmarina Marina Silva Vaz de Lima, de tengere vrouw met de hoge stem, wurmde zich zondag zonder pardon tussen de twee reuzen – tussen de linkse Dilma Rousseff (Arbeiderspartij, PT), door president Luiz Inácio Lula da Silva persoonlijk als diens opvolger aangeduid, en de centrumrechtse José Serra (Sociaaldemocratische Partij van Brazilië, PSDB), voormalig gouverneur van de deelstaat São Paulo.

Marina Silva kreeg bijna 20 miljoen stemmen achter haar naam, goed voor een aandeel van 19 procent. Die verrassende score, dubbel zo hoog als de peilingen hadden voorspeld, was vooral een opdoffer voor Dilma Rousseff. Volgens meerdere peilingen zat er een score boven 50 procent in voor haar, een resultaat waarmee ze automatisch president was geworden. Maar ze moest vrede nemen met 47 procent en gaat daardoor naar een tweede ronde tegen Serra, die het met 33 procent iets beter deed dan verwacht.

Proteststem

De bijna 20 miljoen stemmen heeft Silva niet alleen aan haar eigen kracht te danken. Veel analisten zien er ook een proteststem in, een statement van mensen die wilden vermijden dat Dilma Rousseff het in de eerste ronde zou halen. Waarschijnlijke oorzaken zijn recente berichten over corruptieschandalen in Lula’s regering en Rousseffs onduidelijke houding over abortus; Marina Silva, een evangelische christen, wil abortus in het strafwetboek houden. Rousseff beschikt ook niet over het charisma dat Lula nog steeds zo populair maakt; dat wordt extra in de verf gezet door Lula’s zeer nadrukkelijke aanwezigheid in Rousseffs campagne.

De vraag die politiek Brazilië nu bezighoudt, is aan wie van de twee overblijvende kandidaten, Rousseff of Serra, Marina Silva haar steun zal geven voor de tweede ronde op 31 oktober. Dat ze een vrouw is en een links profiel heeft, betekent niet noodzakelijk dat ze voor Rousseff kiest: Silva was ooit milieuminister in Lula’s kabinet en is daar in 2008 met slaande deuren vertrokken.  Waarnemers sluiten niet uit dat Silva voor Serra kiest. In de deelstaatregering van São Paulo werkten de groenen al samen met diens PSDB.

Proper imago

De vraag is of Silva’s steun echt een groot verschil zou maken. Om te beginnen is de Partido Verde geen sterk uitgebouwde partij die mensen meteen zwaar kan mobiliseren; in de campagne draaide alles rond de frisheid van Silva en de afkeer voor Rousseff en Serra. Bovendien heeft de Groene Partij heeft het al regelmatig aan de stok gehad met zowel Rousseffs als Serra’s partij. Silva was zelfs jarenlang lid van de Arbeiderspartij maar kreeg het als milieuminister aan de stok met Lula over diens beleid in het Amazonegebied. Een tijdelijk verbond tussen Silva en een van beide partijen zou volgens velen niet echt overtuigend overkomen.

Steeds meer analisten vragen zich daardoor af of Marina Silva zich niet beter op de vlakte houdt en geen steun geeft aan een van beide kandidaten. Doet ze dat toch, dan zou ze het onafhankelijke en propere imago schaden waarmee ze zondag zoveel kiezers voor zich won. “Mochten we gestreefd hebben naar een overwinning waarbij alle middelen het doel waard zijn, dan zouden we hebben verloren”, zei Silva zelf meteen na haar overwinning. Dat ongeschonden imago kan haar van pas komen wanneer ze over vier jaar een nieuwe gooi doet naar het presidentschap, zegt Rafael Cortez van het Braziliaanse onderzoeksbureau Tendencias.

Voormalig president Fernando Henrique Cardoso zegt dat het uiteindelijk niet om Silva’s steun draait. “Het zou duidelijk een goede zaak zijn als Marina zich voor Serra uitsprak, maar ik weet niet of dat zou passen in zijn strategie”, zegt Cardoso in een interview met de Spaanse krant El País. “Het komt erop aan die kiezers aan te trekken. En dat zal veel meer van de geloofwaardigheid van de twee kandidaten afhangen dan van iets anders.”

Een peiling van onderzoeksbureau Datafolha geeft aan dat de helft van Silva’s 20 miljoen kiezers op 31 oktober voor Serra zou kunnen kiezen, ook zonder Silva’s expliciete steun. De meeste analisten stellen dat dit niet de verwachte overwinning van Rousseff in het gedrang zal brengen, daarvoor moet hij ook Rousseffs kiezers lokken, wel dat het die overwinning veel glans kan ontnemen.