Top moet Oostzee redden

“Toen ik nog een jongen was, kon ik de bodem zien. Het water was schoon en zat vol vis”, zegt Pertti Salolainen, voorzitter van de Finse commissie Buitenlandse Zaken. “Nu kan ik amper nog een halve meter diep kijken.” Om te kunnen zwemmen,  moet Pertti de algen uiteentrekken, en daar zit één van de grote problemen voor de Oostzee. De algen tieren welig door de aanvoer van afvalstoffen uit de landbouw. In de winter zinken ze naar de bodem waar ze zo goed als alle zuurstof consumeren en het andere zeeleven verstikken.

Vervuiling en transport

Maar de zeebodem bevat nog meer duistere geheimen. Volgens de Finse regering werden tijdens de Tweede Wereldoorlog lichamen van Duitse soldaten in zee geworpen door Russische troepen en ligt de bodem bezaaid met oorlogsvliegtuigen en scheepswrakken. Bovendien zou Rusland er begin jaren negentig radioactief afval gedumpt hebben bij het verlaten van legerbasissen in de Baltische staten.
Alsof dat niet genoeg is, blijft het scheepvaartverkeer in de regio explosief stijgen. Dit weekend nog vielen drie containers van een Fins vrachtschip, waarvan een met gevaarlijke stoffen. De zee wordt steeds belangrijker als Russische transportroute, met name voor olie en chemische producten. In 2006 werd 140 miljoen ton Russische olie via de Golf van Finland getransporteerd, en dat cijfer zal volgend jaar naar alle verwachtingen verdubbeld zijn.
Omdat de Oostzee relatief ondiep is en ingesloten ligt, is ze extra gevoelig voor die vervuiling. Honderd jaar geleden leefden bijvoorbeeld nog honderdduizend grijze zeehonden in Oostzee, nu is dat cijfer al gedaald tot twee- à drieduizend.

Top

De landen rond de zee zijn zich al een tijdje bewust van de dreigende milieucatastrofe. Dertig jaar geleden richtten ze de Helsinki-commissie (Helcom) op, een organisatie die de strijd moest aangaan tegen de vervuiling. Maar de instelling werkt volgens het consensusprincipe en elke vordering gebeurt dus tergend traag.
Daarom werd deze week de Baltic Sea Action Summit georganiseerd, een top met alle omringende landen om samen oplossingen te zoeken voor de wegkwijnende zee. Vooral Finland is de drijvende kracht achter het plan om de zee van een totale ineenstorting te redden. “Het is duidelijk dat er actie ondernomen moet worden, en snel”, zei de Finse president Tarja Halonen bij de opening van de conferentie woensdag. “We verwachten geen wonderen, maar ernstige inspanningen door elk van ons, die een mirakel mogelijk kunnen maken.”
Op de top werden de landen het eens over 140 afspraken die de bescherming van de zee ten goede moeten komen. Zo beloofden de landen om de aanvoer aan banden te leggen van fosfor en stikstof, de belangrijkste oorzaken van de eutrofiëring. Polen liet weten 8 miljard euro te willen investeren in betere waterzuivering. Er zal ook gewerkt worden aan een betere communicatie tussen de transportschepen om de kans op ongelukken te verkleinen.
De beloftes zullen opgevolgd worden door de Baltic Sea Action Group (BSAG), die samengesteld is uit de omringende landen. “De beloftes zijn gedaan, nu moeten de maatregelen genomen worden om ze te vervullen”, zei Ilkka Herlin, de voorzitter van de BSAG. “We zullen de situatie voortdurend in de gaten houden.”