Vrouwen op 'death row' door slechte verdediging

Frances Newton, een 39-jarige zwarte vrouw, kreeg op 1 december van de Texaanse gouverneur Rick Perry 120 dagen uitstel van executie. Twee uur later zou haar doodvonnis worden voltrokken. Newton werd in 1988 ter dood veroordeeld. Ze zou haar man Adrian (23) en hun twee kinderen van zeven en twee jaar oud, hebben doodgeschoten om de 100.000 dollar van hun levensverzekering op te strijken. In de zestien jaar dat ze nu vastzit, heeft Newton altijd ontkend dat ze de moorden heeft gepleegd.

Het vonnis had wellicht voorkomen kunnen worden als ze adequaat verdedigd was, zegt haar huidige advocaat, David R. Dow van het Texas Innocence Network (TIN) van de Universiteit van Houston. Enkele weken voor de geplande terechtstelling, diende hij een clementieverzoek in. De advocaat krijgt nu de gelegenheid om opnieuw onderzoek te laten verrichten naar het bewijsmateriaal.

De zaak van Frances Newton is echt extreem, zegt advocate Rachel King. Als ze een fatsoenlijke advocaat had gehad, dan was er zeker een kans geweest dat ze was vrijgesproken. King is mede-auteur van het ACLU-rapport ‘The Forgotten Population: A Look at Death Row in the United States Through the Experiences of Women’.

De rechtbank wees Newton destijds advocaat Ronald Mock toe, die erom bekend stond dat hij veel belangrijke strafzaken verloor. Volgens Dow deed Mock geen onafhankelijk onderzoek. Hij sprak zelfs niet met getuigen. Een collega van Dow, Jared Tyler, zegt dat Newtons herhaalde verzoeken om een andere advocaat te krijgen, werden afgewezen. Volgens Newton heeft Mock nooit uitgebreid met haar over de zaak gesproken. Aanwijzingen die naar andere verdachten konden leiden, werden door zowel de politie als haar toenmalige advocaat genegeerd, zegt Dow. Hij wil die aanwijzingen alsnog natrekken, al is de kans op resultaat na zestien jaar veel kleiner geworden.

Gebrek aan professionele juridische hulp voor vrouwen die ter dood veroordeeld dreigen te worden, is geen uitzondering volgens het rapport van de ACLU. Bij het merendeel van de zaken gaat het om arme, zwarte vrouwen, die zelf geen advocaat kunnen betalen. Zij zijn voor hun verdediging aangewezen op een advocaat die door de rechtbank wordt toegewezen.

Het grootste probleem is dat de samenleving niet wil investeren in een goede verdediging, zegt King. Als je je werk goed wil doen, kost dat ontzettend veel geld. Een degelijk onderzoek in een doodstrafzaak kan tussen 500 en 1000 uur vragen aan research, het inhuren van getuige-deskundigen en forensisch onderzoek, zegt King. Een door het hof toegewezen advocaat moet na zijn benoeming meestal een selectie maken van wat hij wel en niet gaat doen bij de voorbereiding van zijn verdediging, zegt Dow. Zo’n selectieve voorbereiding is absoluut onvoldoende.

Volgens Dow zijn er na de rechtszaak tegen Newton in Texas, de staat die aan kop gaat wat betreft het aantal executies in Amerika, wel enkele dingen ten goede veranderd. Zo worden er nu op het gebied van opleiding minimumeisen gesteld aan toegewezen advocaten. Ook een project als TIN, waarin rechtenstudenten onder begeleiding van ervaren advocaten zaken onderzoeken waarin de veroordeelden zeggen onschuldig te zijn, draagt bij aan een betere verdediging van beklaagden.

In Amerika zitten vijftig vrouwen op death row. Dat is 1,4 procent van alle 3.500 ter dood veroordeelden. In het rapport van de ACLU is de voorgeschiedenis van 66 vrouwen geïnventariseerd, inclusief die van de 56 vrouwen die tussen april 2002 en december 2003 op death row zaten en de tien die sinds 1976 werden geëxecuteerd.

Meer dan de helft van de veroordeelde vrouwen was vroeger misbruikt, ontdekten de onderzoekers. Die informatie, die als verzachtende omstandigheid kan gelden, werd niet altijd tijdens de rechtszaak naar voren gebracht. Een op de vijf vrouwen zei in de gevangenis te zijn aangerand of verkracht, meestal door bewakers. Het rapport adviseert een directere afhandeling van dergelijke incidenten. Vrouwen moeten nu eerst een uitgebreide interne klachtenprocedure doorlopen die ze kwetsbaar maakt voor wraakacties van bewakers.(JS)