West-Afrikaanse boeren geloven niet in Groene Revolutie

De West-Afrikaanse boeren willen inspraak in de onderwerpen van landbouwkundig onderzoek dat in hun land wordt verricht. Er moet meer onderzoek komen naar traditionele variëteiten van landbouwgewassen en naar biologische landbouw. De boeren vinden dat de Afrikaanse landen ook meer onderzoek zelf moeten financieren, en het niet overlaten aan buitenlandse instellingen zoals nu het geval is.

De stem van de boeren

De visie van de West-Afrikaanse boeren is samengevat in een rapport van het Britse Instituut voor Milieu en Ontwikkeling (IIED) dat zaterdag (16 oktober) werd gepubliceerd. Het rapport, dat vooral ingaat op het aspect landbouwkundig onderzoek, is gebaseerd op de conclusies van twee panels van een vijftigtal kleine boeren uit Mali. Die kregen de kans uiteenlopende experts en getuigen uit Afrika en Europa met vragen te bestoken en op die manier hun eigen ervaringen te toetsen aan internationale bevindingen. Een onafhankelijk controlepanel met waarnemers uit landen als Senegal, Burkina Faso, Niger en Benin garandeerde dat het hele proces eerlijk en transparant verliep.
Kleine West-Afrikaanse boeren blijken niet veel te verwachten van nieuwe hybride zaden, kunstmest, moderne pesticiden en grootschalig internationaal onderzoek dat gewassen kan opleveren die een veel hogere opbrengst garanderen. Dat zijn de belangrijkste elementen van de zogenaamde Groene Afrikaanse Revolutie waartoe onder meer voormalig VN-secretaris-generaal Kofi Annan oproept. Zijn Alliantie voor een Groene Revolutie in Afrika (AGRA) geniet de financiële steun van grote donoren als de Bill en Melinda Gates-Stichting en de Rockefeller-stichting. De AGRA maakt zich sterk de oogsten van kleine boeren in Afrika minstens te kunnen verdubbelen.

Donorlanden

Honger is een groot probleem in Afrika; naar schatting 240 miljoen mensen hebben er niet genoeg te eten. Kleine boeren hebben de sleutel tot de oplossing van dat probleem in handen. Ongeveer 500 miljoen Afrikanen leven van de opbrengst van akkers die kleiner zijn dan twee hectare. In het landbouwbeleid van veel Afrikaanse landen krijgen die kleinschalige producenten echter geen prioriteit. Ook het landbouwkundig onderzoek wordt niet in de eerste plaats geleid door hun behoeften. Veel onderzoek wordt gefinancierd door donorlanden en reflecteert daardoor meestal hun interesse voor de ontwikkeling van nieuwe, hybride zaden en de inzet van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, zegt Michel Pimbert, een medewerker van het IIED en mede-auteur van het rapport.
De Alliantie voor een Groene Revolutie in Afrika zegt dat ze ook naar Afrikaanse boeren luistert. “We investeren in wat we denken dat zal werken”, zegt Sylvia Mathews Burwell, een bestuurslid van de AGRA. Het initiatief investeert onder meer in nieuwe, droogtebestendige maïsvariëteiten, technieken om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren en de opleiding van boeren. “Boeren willen onderzoek dat hen helpt hun gezin te voeden en overschotten te produceren die ze kunnen verkopen. Onze consultants praten met de boeren. We proberen aandacht te besteden aan hun stem.”

Afhankelijkheid

Maar critici oordelen dat de AGRA Afrikaanse boeren afhankelijk maakt van de grote zaadproducenten en kunstmestleveranciers. “De boeren worden afhankelijk van inputs en van de markt, in plaats van zelf de touwtjes in handen te houden”, zegt Hans Herren, de voorzitter van het Millenniuminstituut in Virginia. Herren droeg bij tot de ontwikkeling van biologische bestrijdingsmiddelen die in de jaren negentig de Afrikaanse maniokoogst hielpen redden.
Volgens Philip Bereano van de Universiteit van Washington in Seattle pleegt de AGRA veel te weinig overleg met kleine boeren. Bereano, die deel uitmaakt van de niet-gouvernementele waakhond AGRA-Watch, voorspelt dat het initiatief boeren zal aanzetten op krediet nieuwe zaden, kunstmest en bestrijdingsmiddelen aan te kopen. Boeren die hun leningen niet kunnen terugbetalen, zullen hun akkers verliezen aan grote bedrijven.
“Dat is wat er met veel kleine boeren in India gebeurde”, zegt Pimbert. India was in de jaren zestig en zeventig het toneel van een Groene Revolutie die de landbouwopbrengst sterk verhoogde.