Zoektocht naar vaccin volgende stap in strijd tegen aids

Zo’n vijf miljoen mensen werden dit jaar besmet met HIV, zegt Marika Fahlen
van UNAIDS, de VN-organisatie die de ontwikkeling van de epidemie op de
voet volgt. De ziekte lijkt niet te stoppen, ondanks het feit dat er nu
massaal middelen en mensen worden gemobiliseerd. In steeds meer landen
komen preventiecampagnes, de uitdeling van voorbehoedsmiddelen en
behandelingen met aidsremmers van de grond, maar die inspanningen slagen er
voorlopig niet in de stijging van het aantal besmettingen en slachtoffers
te stoppen.

De toegang tot aidsremmers, die de ontwikkeling van HIV tegenhouden, is het
afgelopen jaar fel verbeterd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) en
UNAIDS hebben een gezamenlijke ‘3x5-strategie’ uitgewerkt. Die moet ervoor
zorgen dat tegen 2005 drie miljoen mensen een behandeling krijgen. We zijn
nog ver verwijderd van die doelstelling. Volgens de WGO krijgen nu slechts
400.000 mensen een behandeling met aidsremmers.

Een groot aantal daarvan zijn Zuid-Amerikanen, een gevolg van de gratis
verdelingsprogramma’s van de Braziliaanse regering. Afrika blijft nog
steeds achterop hinken, hoewel dat continent koploper is inzake aids. Van
de 40 miljoen mensen met de ziekte, leven 27 miljoen in de Afrikaanse
landen bezuiden de Sahara.

In Afrika zijn er tekenen van hoop. De Zuid-Afrikaanse regering maakte
vorige week een programma voor de gratis verstrekking van aidsremmers
bekend, en dat moet tegen 2008 een miljoen aids-patiënten bereiken. De
prijs van de goedkoopste cocktail van aidsremmers bedraagt nu minder dan
een dollar per dag, wat niet langer onbetaalbaar is. Per patiënt bedraagt
de som 300 dollar per jaar.

Maar zelfs met spotgoedkope geneesmiddelen is de behandeling van grote
delen van de bevolking een probleem, benadrukt José Esparza, een
epidemioloog van de WGO. Er is een uitgebreide gezondheidsinfrastructuur
nodig om de geneesmiddelen toe te dienen, want de behandeling is intensief
en vereist een goede opvolging. Aidsremmers werken niet als ze niet juist
worden ingenomen. Als grote aantallen patiënten vroegtijdig met de
behandeling zouden stoppen, wakkert dat de ontwikkeling van resistente
vormen van HIV aan.

Het is een illusie te denken dat de epidemie onder controle te krijgen is
met aidsremmers alleen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is dat doel
het best te bereiken met de ontwikkeling van een vaccin, naar het voorbeeld
van het vaccin tegen de pokken. Dat virus doodde twee eeuwen geleden
evenveel mensen als aids vandaag, maar door een massale vaccinatiecampagne
is het nu volledig uitgeroeid.

Volgens UNAIDS en de WGO moet er dringend meer geld gepompt worden in het
wetenschappelijk onderzoek naar een vaccin. Er wordt al sinds 1985 gezocht
naar zo’n middel, maar het aidsvirus is er tot dusver in geslaagd elk
antilichaam om de tuin te leiden. In juni van dit jaar riepen
wetenschappers op tot een wereldwijd project voor de zoektocht naar een
aidsvaccin gebaseerd op gentechnologie. Het ziet ernaar uit dat het
initiatief van de grond komt - diverse overheidsinstellingen en bedrijven
in de industrielanden en de ontwikkelingslanden hebben hun medewerking
toegezegd en ook de WGO en UNAIDS doen mee. Een deel van het geld voor de
onderneming wordt geleverd door de Bill en Melinda Gates Stichting.

De afgelopen drie jaar werden beloftevolle vaccins ontwikkeld. Die werden
dit jaar voor het eerst uitgetest op een grote menselijke proefgroep. Maar
de resultaten daarvan doen vermoeden dat een goed vaccin nog niet voor de
eerstkomende jaren is.

In februari waren er resultaten van tests van de eerste generatie van de
zogenaamde GP120-vaccins waarbij 5.400 mensen betrokken waren. Enkele weken
geleden werden ook de resultaten bekend van een gelijkaardig pilootproject
in Bangkok, met 2.500 jonge drugsverslaafden. De conclusie was telkens dat
de vaccins niet veel bescherming bieden tegen besmettingen.

Op 12 november werden in Zuid-Afrika en Zwitserland nieuwe proefprojecten
opgestart met een type vaccin dat gebaseerd op een genetisch gewijzigde
vorm van vaccinia, dat de pokken uitroeide en het allereerste vaccin ooit
was.